Бизнис

Компаниите и целите за одржлив развој: трасирање на патот кон иднината

Економија и бизнис | печатено издание | 01 септември 2024г.

• Сподели:

Во современото деловно опкружување, известувањето за одржливост се појави како клучна практика за компаниите во светот. Во Северна Македонија, овој тренд добива на интензитет, усогласувајќи се со глобалните напори за исполнување на Целите за одржлив развој (ЦОР) на Обединетите нации (СДГс) од Агендата 2030. Известувањето за одржливост е стратешка алатка која им овозможува на компаниите да придонесат за одржлива иднина. Преку прифаќање на транспарентноста и на отчетноста, компаниите можат да ја подобрат својата конкурентност, да изградат доверба кај засегнатите страни и да играат клучна улога во постигнувањето на ЦОР. Додека земјата го продолжува својот пат кон одржлив развој, проактивниот ангажман на деловната заедница во известувањето за одржливост ќе биде клучен за поттикнување позитивни промени и обезбедување просперитетна и одржлива иднина за сите.
Известувањето за одржливост, често пати наречено нефинансиско известување, вклучува обелоденување на информации во врска со еколошките, со социјалните и со управувачките (Environmental Social Governance − ESG) перформанси на компанијата. За разлика од традиционалното финансиско известување кое се фокусира на финансиското здравје и на профитабилноста на компанијата, известувањето за одржливост дава поглед на влијанијата на компанијата врз општеството и животната средина. Опфаќа широк опсег на метрики, од емисии на стакленички гасови и потрошувачка на енергија до работни практики и ангажман на заедницата. Суштината на известувањето за одржливост лежи во сеопфатниот пристап за оценка на влијанието на компанијата врз општеството и животната средина.

Директивите на ЕУ за нефинансиско известување за одржливост
Европската Унија е предводник во светот во унапредувањето на известувањето за одржливост преку воспоставувањето регулативи како што се Директивата за нефинансиско известување (2014/95/ЕU) позната како НФРД и поновата Директива за корпоративно известување за одржливост (2022/2464/ЕU) (ЦСРД) која ја замени НФРД. НФРД, која стапи во сила во 2018 година, бараше од големите субјекти од јавен интерес со над 500 вработени да објават нефинансиски информации. ЦСРД e усвоенa во 2021 година, ги проширува овие барања на поширок опсег на компании, вклучувајќи ги донекаде и малите и средните претпријатија, и воведува подетални стандарди за известување. Поконкретно обврската се однесува на компании кои исполнуваат најмалку два од следниве критериуми: 1) над 250 вработени; 2) повеќе од 40 милиони евра нето-промет; 3) над 20 милиони евра вкупни средства. Опфатени се и сите компании котирани на регулираните пазари на ЕУ, без разлика на големината, како и компании кои не се членки на ЕУ со значителни активности во ЕУ, особено оние кои генерираат нето-обрт од повеќе од 150 милиони евра во ЕУ и имаат најмалку една подружница или филијала во ЕУ. Овие регулативи им наложуваат на компаниите да обелоденат детални информации за нивните практики за одржливост, а со тоа поттикнувајќи поголема отчетност и овозможувајќи им на засегнатите страни да донесуваат информирани одлуки.
Долгорочно, сеопфатните цели на ЦСРД се да се намали климатскиот ризик и да се подобри севкупната одржливост на ЕУ. Во комбинација со целта на Европа за климатска неутралност до 2050 година и иницијативите на Европскиот зелен договор, подобрените информации за климата ќе поддржат глобално конкурентна и еластична индустрија, реновирани енергетски ефикасни згради, почиста енергија и напредни чисти технолошки иновации.
Кај нас сè уште не се транспонирани директивите на ЕУ за нефинансиско известување за одржливост, како што е случај кај земјите членки на ЕУ. Но, и други земји кои не се во ЕУ, како на пример Србија, каде што нефинансиското известување беше доброволно во 2019 г. и во 2020 г., со Законот за сметководство од 2021 година стана обврска за големите компании. Усогласувањето со овие регулативи на ЕУ е од клучно значење, особено со оглед на аспирациите на земјата за членство во ЕУ. Тоа не само што обезбедува придржување до меѓународните стандарди туку и ги позиционира македонските компании како одговорни и напредни субјекти на глобалната сцена.
Во 2022 година, Европската советодавна група за финансиско известување (ЕФРАГ) го објави својот прв корпус од 12 европски стандарди за известување за одржливост (ЕСРС).
Извештајот за одржливост е специфично скроен според активностите кои ги води компанијата и обично вклучува неколку клучни компоненти:
1. Преглед на стратегијата и управувањето за одржливост на компанијата: ја прикажува посветеноста на компанијата за одржливост, улогата на одборот и на раководството во надгледувањето на прашањата за ЕСГ и интеграцијата на одржливоста во деловната стратегија.
2. Еколошки перформанси: ги опфаќа метриките како што се: јаглеродниот отпечаток, потрошувачката на енергија, управувањето со отпадот и употребата на вода. Компаниите известуваат и за иницијативите за намалување на нивното влијание врз животната средина, како што се проекти за обновлива енергија.
3. Социјални перформанси: вклучува податоци за работните практики, здравјето и безбедноста на вработените, различноста и вклученоста, како и ангажманот на заедницата.
4. Управување: се однесува на структурата на управување на компанијата, вклучувајќи ги политиките и практиките поврзани со етиката, со антикорупцијата и со ангажирањето на засегнатите страни.

Тековни практики на македонските компании за нефинансиско известување
Известувањето за одржливост од македонските компании претставува нов предизвик во корпоративното управување и транспарентноста. Иако македонските компании немаат законска обврска за нефинансиско известување, новиот Кодекс за корпоративно управување од 2021 година, воведен од Македонската берза за хартии од вредност, бара од компаниите кои котираат на Берзата да обелоденуваат извештај за усогласеност со ЕСГ-принципите, па сè повеќе од нив почнуваат да го практикуваат ова.
Одредени компании, како Цементарница „Усје“, кои се подружници на европски компании, веќе практикуваат нефинансиско известување според барањата на нивните матични компании од ЕУ. Во овие случаи, извештаите се изготвуваат согласно европските стандарди за интегрирано известување, кои се задолжителни за компаниите во ЕУ. Сепак, целосно домашни компании како што се „Алкалоид“ и „Тиквеш“ се добар пример за квалитетно нефинансиско известување. ЕСГ-известувањето е најзастапено кај банките, а големите банки како Комерцијална, Тутунска и Стопанска банка се лидери во ова. Но, почетокот секогаш е тежок и не се очекува македонските компании веднаш да продуцираат обемни и квалитетни ЕСГ-извештаи. Европските компании исто така поминале низ овој процес при што првите извештаи биле скромни, но со текот на времето и со акумулација на знаење извештаите станувале сè пообемни и поквалитетни.
Во оваа насока, најбитно е компаниите да инвестираат во градење на внатрешни капацитети, како што се обука на вработените и развој на системи за собирање и за анализа на податоци.

Улогата на деловните компании во остварувањето на Целите на одржлив развој
Бизнисите, на пример, можат да се борат против сиромаштијата (ЦОР 1) преку создавање работни места, плаќање фер плати и поддршка на економскиот раст (со инвестирање во локалните заедници и обезбедување на правични работни практики, на пример).
За да се постигне целта нула глад (ЦОР 2), бизнисите во земјоделството и во прехранбената индустрија можат да имплементираат одржливи земјоделски практики кои ја зголемуваат продуктивноста и го намалуваат влијанието врз животната средина. Со минимизирање на отпадот од храна и поддршка на локалните системи за храна, бизнисите можат да обезбедат поправедна дистрибуција на храна.
Доброто здравје и благосостојба (ЦОР 3) може да се промовираат преку велнес програми на работното место, обезбедување здравствено осигурување и обезбедување безбедни работни услови. Компаниите во здравствениот сектор можат да придонесат со тоа што ќе ги направат подостапни медицинските производи и услуги и да се вклучат во иницијативи за корпоративна општествена одговорност кои поддржуваат кампањи за јавно здравје и медицински истражувања.
Бизнисите придонесуваат за квалитетно образование (ЦОР 4) преку инвестирање во обука и развој на вработените, поддршка на образовните програми во нивните заедници и партнерство со образовните институции. Со обезбедување на стипендии и на практиканти, компаниите можат да помогнат во развојот на квалификувана работна сила.
Родовата еднаквост (ЦОР 5) може да се унапреди со спроведување на политики кои промовираат еднакви можности и плати за жените, борба против дискриминацијата на работното место и поддршка на жените во лидерски улоги. Компаниите можат да поддржат иницијативи кои ги зајакнуваат жените и девојките во пошироката заедница.
За чиста вода и канализација (ЦОР 6), бизнисите можат да ја намалат потрошувачката на вода и да имплементираат ефикасни системи за управување со отпадни води. Компаниите можат да инвестираат во технологии кои го подобруваат прочистувањето на водата и да поддржуваат проекти кои обезбедуваат чиста вода и канализација во недоволно опслужените области.
Достапна и чиста енергија (ЦОР 7) може да се постигне преку усвојување на обновливи извори на енергија и подобрување на енергетската ефикасност. Бизнисите можат да го намалат својот јаглероден отпечаток со инвестирање во соларни, во ветерни и во други технологии за обновлива енергија.
Бизнисите ги поттикнуваат економскиот раст и вработувањето (ЦОР 8) преку инвестирање во различни индустрии и создавање можности за работа. Со поттикнување на иновациите, поддршка на претприемништвото и обезбедување пристојни услови за работа, компаниите придонесуваат за економска стабилност и раст.
Индустријата, иновациите и инфраструктурата (ЦОР 9) за бизнисите може да значи инвестирање во еластична инфраструктура, да поддржуваат истражување и развој и да поттикнуваат иновации.
Намалувањето на нееднаквостите (ЦОР 10) вклучува бизниси кои промовираат инклузивни практики и политики кои обезбедуваат еднакви можности за сите. Компаниите можат да ги решат разликите во платите, да поддржат иницијативи за различност и за вклучување и да се вклучат во практики на фер трговија.
Одржливите градови и заедници (ЦОР 11) се поддржани од бизниси кои инвестираат во одржлив урбан развој и инфраструктура. Компаниите можат да придонесат за достапно домување, ефикасен јавен превоз и зелени површини, за градови за живеење кои се отпорни на кризи и одржливи.
Одговорната потрошувачка и производство (ЦОР 12) бара од бизнисите да усвојат одржливи практики во текот на нивното работење. Компаниите можат да го минимизираат отпадот, да ја подобрат ефикасноста на ресурсите и да промовираат рециклирање. Со поттикнување одговорно однесување на потрошувачите, тие можат да го намалат своето влијание врз животната средина.
Климатската акција (ЦОР 13) подразбира вклучување на бизнисите во активности кои ги намалуваат емисиите на стакленички гасови и ја зголемуваат отпорноста на климатските промени.
Животот под вода (ЦОР 14) и животот на копно (ЦОР 15) се апликативни кога бизнисите се вклучуваат во одржливи практики кои ги зачувуваат морските и копнените екосистеми. Компаниите можат да го намалат загадувањето и со проекти за реставрација на биодиверзитетот и живеалиштата, да придонесуваат за здравјето на екосистемите на планетата.
Мирот, правдата и силните институции (ЦОР 16) се промовираат од бизнисите преку етички практики, транспарентност и одговорност. Компаниите можат да се борат против корупцијата, да го поддржуваат владеењето на правото. Со негување култура на интегритет и на одговорност, тие придонесуваат за стабилни и за праведни општества.
Конечно, партнерствата за целите (ЦОР 17) ја нагласуваат важноста на соработката. Бизнисите можат да формираат партнерства со влади, со невладини организации и со други засегнати страни за да ги искористат ресурсите, знаењето и експертизата. Со учество во иницијативи на повеќе засегнати страни и поддршка на глобалната соработка, компаниите можат да го засилат своето влијание и да поттикнат одржлив развој.