Бизнис
За една недела Хрватска ќе остане без храна, ако нема увоз
23.12.2025
Ниската самоодржливост во производството на земјоделски и прехранбени производи, растот на увозот и загриженоста за новата Заедничка земјоделска политика (ЗЗП) ја обележаа земјоделската 2025 година, предупредуваат аналитичарите.
Претседателот на Хрватската земјоделска комора (ХЗК), Младен Јакоповиќ, ја оценува годината како уште една исклучително предизвикувачка, обележана со климатски промени, нестабилни глобални пазари и пад на конкурентноста на домашното земјоделство. Иако производството, особено обработливото земјоделство, беше релативно стабилно, пазарните цени и растот на увозот доведоа до намалување на приходите на производителите, зголемена неизвесност и напуштање на производството.
Јакоповиќ предупредува дека Хрватска мора сериозно да се подготви за новиот програмски период на ЗЗП од 2028 до 2034 година, чиј буџет ќе изнесува околу 300 милијарди евра, или само 15 проценти од буџетот на ЕУ. Хрватската стопанска комора изразува сериозна загриженост поради намалувањето на средствата, што, заедно со инфлацијата, дополнително би го загрозило производството, самоодржливоста и стабилноста на цените на храната.
Комората е загрижена и за континуираниот раст на увозот, особено млеко, овошје, зеленчук и вино, и повторно бара измени во Законот за државно земјоделско земјиште за да може да се стави во рацете на активни производители и да се користи за производство.
Потпретседателот на Хрватската стопанска комора за земјоделство и туризам, Драган Ковачевиќ, ги наведува климатските промени, геополитичките конфликти, царинските војни, епидемиите на болести кај животните и најавеното намалување на средствата од ЗЗП како клучни предизвици. Тој, исто така, предупредува на прекумерна администрација, високи трошоци на зелената транзиција и слаба конкурентност на европските производители во споредба со трети земји, особено во сточарството.
Хрватска, истакнува тој, дополнително страда од ниска самоодржливост и продуктивност на трудот, што е последица на структурни проблеми и недоволни технолошки инвестиции. Во 2024 година е постигнат рекорден дефицит во надворешната трговија во размената на земјоделски и прехранбени производи од 2,4 милијарди евра, а негативниот тренд продолжи и во 2025 година.
Ковачевиќ смета дека е потребно стратешки да се распределат околу 360.000 хектари државно земјиште според критериумите за конкурентност, да се зголеми националната компонента на ЗПП и да се инвестира посилно во технологии, иновации и преработувачки капацитети. Тој, исто така, ја нагласува потребата од редефинирање на терминот „активен земјоделец“ и зајакнување на соработката меѓу производителите и индустријата.
Земјоделскиот аналитичар Мирослав Кускуновиќ предупредува дека продолжувањето на рекордниот увоз е последица на недостатокот на решавање на клучните проблеми - падот на производството и извозот на производи со ниска додадена вредност. Од влегувањето на Хрватска во ЕУ, увезени се земјоделски производи во вредност од над 42 милијарди евра, со кумулативен трговски дефицит од 14,5 милијарди.
Хрватска, стана еден од најголемите увозници на храна во ЕУ, со високи цени и увозна инфлација. Малите производители, поради ниската продуктивност и слабата конкурентност, сè потешко преживуваат, а некои од нив се откажуваат од производството. Тој исто така предупредува дека во случај на затворање на границата, Хрватска би можела да остане без доволно храна на краток рок.
„Проценките одат дотаму што некои велат дека ако границите беа затворени денес, ќе бевме гладни за седум дена“, предупредува тој.
Тој исто така забележува дека со увозот на храна доаѓа и увозна инфлација, па затоа имаме високи цени на храната, а особено се погодени малите производители, кои поради ниската продуктивност (сме на околу 40 проценти од просекот на ЕУ) и слабата конкурентност, имаат тешкотии да стигнат до полиците и пазарите, и произведуваат сè помалку и се откажуваат од производството.
Земјоделството и прехранбената индустрија во Хрватска продолжуваат да се соочуваат со климатски ризици, недостиг на работна сила, високи трошоци и неизвесност околу реформата на Заедничката земјоделска политика. Неопходно е да се забрза распределбата на државно земјиште, значително да се зголеми инвестициската поддршка за модернизација, наводнување, енергетска ефикасност и дигитализација и да се подобри управувањето со ризиците.
Тие исто така повикуваат на напуштање на административните ограничувања на цените, кои, како што велат, го намалуваат инвестицискиот потенцијал, како и на зајакнување на домашната преработка и производство на производи со повисока додадена вредност со цел да се намали зависноста од увоз, пренесува Индекс.хр.
Фото Економија и бизнис