Општество
Убавиот збор: ЖИВОТОТ КАКО СЛАТКО
Сузана Камберова | Авторот е доктор по медицина
Економија и бизнис | печатено издание | 15 март 2025г.
Понекогаш се случува некој да ме прашa која е мојата најжива меморија од детството поврзана со јадење кое не сум го сакала и веќе во истиот миг пред очите ми се појавува слика на слатко од зрели смокви, а желудникот непријатно ми се грчи и ми се поткрева.
Иако јас како дете воопшто и не бев некаква голема јадачка, ова слатко се наоѓа на врвот на листата на најнеомилените јадења кои некогаш сум ги пробала.
Сѐ се случи одамна, еден сосема обичен ден, кога тетка ми ме поведе со неа во посета кај шивачката. Бев уште малечка, можеби имав седум или осум години. Дома штотуку се врати мајка ми од болница со нашето ново бебе и секоја помош ѝ беше добредојдена. Така тетка ми се понуди да ме земе со себе и малку да ѝ ги олесни обврските барем со едното дете.
Шивачката живееше во близина, во една сива, стара зграда оддалечена неколку улици од нашата куќа. Не сакав непознати, но тогаш со радост ја следев тетка ми, среќна што нема да го слушам плачот на бебето барем на кратко, кое мајка ми не го испушташе од раце.
Во станот на шивачката нè дочека полумрак. Беше лето и надвор беше голема горештина. Просториите во кои нè внесе некој од домашните беа малечки и претворени во работни. Личните предмети ги зафаќаа аглите на просторијата и беа речиси незабележливи.
„Почекајте овде, таа е во кујната. Сега ќе дојде“, ни рече човекот кој, веројатно, беше сопругот.
Седевме и чекавме во тишина, додека ни стануваше сè пожешко. Низ целиот стан се ширеше некоја, за мене непозната, тешка миризба, мешајќи се со застоениот воздух.
„Зошто мириса вака чудно?“, ја прашав тетка ми.
„Тоа е слатко од смокви“, ми одговори таа.
Мирисот на смоквите беше тежок, леплив, како потта што се лепеше за ѕидовите на малечкиот стан. Атмосферата стана задушлива, густа мешавина од слаткиот мирис од кој ми паѓаше лошо и глетката на материјали натрупани во двете соби од станот. Ролни волнена ткаенина, памук и свила се издигаа во опасно високи купови по должина на ѕидовите и беа расфрлани насекаде по подот како купчиња без ред. Воздухот беше речиси жив, со ситни честички волна и памук кои лебдеа бесцелно, пред конечно да слегнат како невидлив прав врз сè, врз мебелот, завесите, па дури и врз самата шивачка.
Таа најпосле се појави и нè поздрави со половина уста. Имаше околу педесетина години и мене ми се виде неверојатно стара. Косата и тенот ѝ беа темни и изгледаше како да е притисната од невидливиот товар што го исполнуваше воздухот. Нејзиното лице не можев јасно да го видам, како да одбиваше да се изостри, и самото заматено од задушливиот здив на просторијата.
Можеби така и требаше да биде, тоа е лице што ќе се заборави, како дух кој никогаш сосема не го гледаме. Нејзините движења додека го бараше фустанот за проба кој го шиеше за тетка ми беа бавни, предодредени од долгогодишно рутинско повторување, а нејзиниот тежок чекор одекнуваше гласно по подните штици. Звукот на нејзините папучи кои се лизгаа по дрвениот под чудно се огласуваше во тесниот простор, како ѕидовите да ги впиваа нејзините чекори.
Се поместив на столчето. Ми стануваше неудобно и мачно. Каде исчезна оној убав сончев ден? Какво е ова место кое ми наликува на пештера?
Станот имаше малку прозорци, а и тие како да не сакаа да пуштат светлина внатре. Летното сонце кое го оставивме пред зградата овде беше сведено на бледи ленти кои одвај продираа низ густите завеси. Тешкиот, стар мебел, украсен на начин што повеќе задушуваше отколку што беше елегантен, го окупираше и оној малку простор што беше останат. Рабовите на собата се чинеа поблиску одошто требаше, како станот полека да се собираше самиот во себе.
Не знам зошто, но наеднаш се осетив и самата тешка, неподвижна, како гравитацијата во тој простор да имаше многу поголема вредност одошто на друго место. Ја погледнав тетка ми, обидувајќи се да одгатнам по нејзиниот израз на лицето дали се чувствува и таа слично како мене. Ништо не можев да забележам. Сето ова како да немаше на неа никакво влијание.
Откако заврши пробата, шивачката отиде накратко во кујната и се врати, движејќи се со монотонија. Во рацете сега носеше малечок послужавник со две чинии слатко. Од погледот на содржината, на таа сјајна, растресена грутка, ми се преврте желудникот. Тетка ми ја прифати својата чинијка со љубезна насмевка, но јас едвај можев да ја погледнам без да почувствувам како стомакот ми се крева во грлото.
Гласот на шивачката, длабок и напукнат, го прекина молкот.
„Пробајте“, рече гледајќи право во мене. „Тазе е, штотуку го сварив.“
Немаше топлина во нејзиниот глас, само неизречена заповед. Нејзините очи нè набљудуваа, ги одмеруваа не само нашите реакции туку и самото наше присуство во нејзиниот личен простор.
Лепливиот воздух и тежината на нејзиниот поглед ме притискаа. Се двоумев. Полека ставив една лажичка во уста и почнав да ја превртувам содржината со јазикот низ устата.
Ми надојдоа однекаде чудни мисли, несоодветни за детскиот ум. Ми се чинеше како шивачката да е затвореничка на својот живот и таа знае дека и јас тоа го знам. При секое движење беше како врзана со невидливи нишки, како зашиена на тоа место. Нејзиното тешко живеење беше вшиено со невидливи игли и шпенадли и секоја од нив ја врзуваше сè поцврсто за тој живот од кој не можеше да избега. Го чувствував бремето кое го носи, ги чувствував ѕидовите кои некогаш одамна ја оградиле, ја изместиле од радоста и од светлината на младоста и ја затвориле овде, да ѝ робува на потребата на другите. Нејзината облека носеше белези на нејзиниот занает: истрошени рабови, ситни дупчиња од бесконечното шиење со игла. Дури и воздухот околу неа беше отежнат од напнатост, секој здив како конец затегнат до пукање. Го чувствував правот како слегнува на неа, како се здружува и трупа за да ја притисне уште повеќе. Таа го носеше сето тоа во себе − собата, мирисот, материјалите, па дури и мракот на нејзиното постоење. Таа не беше само дел од просторијата; таа беше просторијата.
А сепак, зад тешката маска на нејзиниот израз, почувствував нешто поинакво: копнеж за бегство, желба да ги раскине оковите со кои беше врзана за својот живот. Но, беше заробена, зашиена во таписеријата на сопственото постоење. Секое шиење со иглата беше некој избор, компромис, отстапка.
Седната во таа соба, вдишувајќи го тешкиот мирис на смоквите, се чувствував заробена и јас. Самата помисла да го пробам слаткото ми беше неподнослива, како да ќе ме врзе и мене за нејзиниот живот и за ова место, засекогаш.
Најпосле пробата заврши. Тетка ми повторно ги облече своите алишта и за миг се најдовме назад на улица.
„Што ти стана тебе?“, ја слушнав како ме прашува. „Не беше баш многу учтива.“
Јас одев покрај неа држејќи ја за рака и мислев дека никогаш повеќе во животот нема да пробам слатко од зрели смокви.
***
Никогаш повеќе не ја сретнав таа жена. Години подоцна, кога во спарните скопски летни квечерини се враќав од некое излегување во град, минувајќи покрај зградата во која се наоѓаше нејзиниот стан, го кревав погледот кон петтиот кат и погледнував. Таму секогаш до доцна во ноќта светеше еден мал прозорец осветлен со задушена светлина. Дишењето ќе ми се забавеше, а стомакот ќе ми се стиснеше во грутка. Во устата за миг повторно ќе го сетев вкусот на она тешко благо овошје во шербетот, леплив и жолт, како работничка пот. Несвесно го забрзував чекорот да избегам од сликата која ме следеше. Никогаш повеќе не пробав слатко од смокви.