Општество

Водич за изборите во Германија

Економија и бизнис | печатено издание | 15 февруари 2025г.

• Сподели:

Германскиот изборен систем има специфични правила во кои и партијата која нема да го помине изборниот праг, сепак, може да влезе во Бундестагот. Тој предвидува персонализирана пропорционална застапеност. Секој избирач има два гласа: првиот за индивидуален кандидат за изборната единица, а вториот за партиска листа во одредена покраина.

Земјотрес по земјотрес се случува во германската политика. Троглавата коалиција на чело со социјалдемократите се распадна лани во ноември откако канцеларот Олаф Шолц го отпушти министерот за финансии и лидер на либералите од партијата Слободни демократи, Кристијан Линднер, по тешките несогласувања за буџетот. Всушност, цело време таа влада на СПД, либералите и зелените, беше рогата коалиција и последната година изгледаше само прашање на време кога таа ќе се распадне. Таа колабираше 10 месеци пред регуларните избори. Предвременото гласање е закажано за 23 февруари.
Сите анкети последнава година покажуваат дека Христијанско-демократската унија (ЦДУ) ќе биде победник на изборите, а нејзиниот лидер Фридрих Мерц − иден канцелар. Сосема веројатно дека ЦДУ и нејзината сестринска баварска партија ЦСУ ќе победат на изборите, но како ќе изгледа таа влада сега е сосема неизвесно по спектакуларната погрешна пресметка на Мерц кој реши да ја заостри антиимигрантската политика и предложи закони за кои му требаше поддршка од екстремната десница од Алтернатива за Германија (АфД).
Првото необврзувачко гласање помина во Бундестагот со поддршка на АфД, но второто, кога предлогот требаше официјално да стане закон, не успеа. Заштитниот ѕид („Brandmauer“) против екстремната десница, кој се одржува од крајот на Втората светска војна, покажа големи пукнатини.
Во обид да заземе цврст став за имиграцијата, по нападот со нож од авганистански барател на азил во кој загинаа две лица, вклучително и едно мало дете, Мерц предложи серија мерки за заострување на контролата на границите на Германија, зајакнување на федералната полиција и брза депортација. Мерц, се чинеше, нашол проблем што би ја поттикнал неговата кампања.
Раководството на АфД, сфаќајќи дека Мерц им дал можност да го поделат политичкиот центар, застана на страната на ЦДУ. Нивните гласови помогнаа првиот предлог на Мерц да обезбеди тесно парламентарно мнозинство.
Следеше метеж и 48 часа подоцна вториот предлог не успеа да помине по бунтот од редовите на партијата на Мерц и ретката интервенција на поранешниот канцелар и лидер на ЦДУ, Ангела Меркел. За да биде навредата поголема, колидерот на АфД, Алис Вајдел, јавно го понижи Мерц, исмејувајќи го како слаба фигура која штотуку била поткопана од неговата партија.
Епизодата беше чиста катастрофа: Мерц ја охрабри АфД и го наруши сопствениот кредибилитет. Згора на тоа, тој го урна табуто кое е централно во повоената германска политичка култура со кршење на нормата на несоработка со екстремната десница во секое својство. Мерц е старомоден демохристијанин – пропазарен, пронато, проевропски. Тој не е популист, ниту е националист. А, сепак, во неуспешниот обид да ја уценува конкуренцијата на левиот центар и да ја надмудри АфД, тој ја претвори кампањата во оценка за неговиот капацитет за лидерство и за доверливост.
Ова тектонско поместување на плочите покажа и промена на расположението во анкетите. Не голема, но сепак промена. Последната анкета на Југов (YouGov), кога го пишуваме овој текст, покажа дека за ЦДУ/ЦСУ поддршката се намалила за еден процент и сега изнесува 29 отсто, на социјалдемократите од СПД им пораснала за два процента и сега е 18 отсто, додека онаа на АфД и натаму е стабилна − 22 отсто. Зелените би освоиле 12, а двете крајни левичарски парти, Левица и листата на Захра Вагенкнехт, по 6 отсто. Либералите се под прагот од 5 отсто.
Според проценката на моделот Југов (YouGov), ЦДУ/ЦСУ ќе освојат околу 220 од 630 места во германскиот парламент. Алтернатива за Германија се очекува да добие 146 места. Социјалдемократите (СПД) на канцеларот Олаф Шолц ќе претрпат очигледни загуби со веројатно најлошиот резултат во повоениот период.
Овие резултати се генерално познати и во македонската јавност. Она што многу малку се знае се специфичните правила на германскиот изборен систем во кои и партијата која нема да го помине изборниот праг, сепак, може да влезе во Бундестагот.
Еве го нашиот водич за тоа како се гласа во Германија и како се одредуваат пратениците.
Германскиот изборен закон предвидува систем на персонализирана пропорционална застапеност. Секој избирач има два гласа: првиот за индивидуален кандидат за изборна единица, а вториот за партиска листа во одредена покраина.
Дел од „мешовитиот“ систем на гласање во Германија се 299 изборни единици или „директни мандати“, кои се избираат на начинот кој прв ќе ја премине границата, систем сличен на оној што се користи за изборите во Велика Британија. Оној кој ќе освои најмногу гласови, тој е победник во директниот мандат. За другите не останува ништо. Ако партијата освои три или повеќе од овие директни места, таа може да го заобиколи прагот од 5 отсто, што обично е потребен за да се квалификува за пропорционална застапеност. Па со тоа се пополнуваат останатите места. Вака Левица влезе во парламентот во 2021 година, и покрај тоа што освои само 4,9 проценти од гласовите, но најпосле и покрај тоа што не го помина прагот имаше 39 пратеници.
Што понатаму кога некоја партија ќе освои повеќе од три директни мандати? Бројот на пратенички места кои директно ги освоиле пратениците од изборната единица се одзема од вкупниот број на места доделени на една партија според бројот на вторите гласови добиени за кандидатската листа на таа партија со што се зачувуваат принципите на пропорционална застапеност.
Во првиот чекор, 630 места ќе бидат доделени на покраинските листи на партиите од дефинирани контингенти на покраините (според уделот на населението). Во вториот чекор, бројот на места во Бундестагот се зголемува соодветно сè додека на секоја партија не ѝ бидат доделени онолку места во однос на бројот на вторите добиени гласови плус пратеничките места пресметани за време на првиот чекор. Ова осигурува дека сите места во изборната единица може да се одземат од бројот на пратенички места што ги освоиле соодветните партиски листи.
Освоените места во изборните единици се бројат во вкупниот број на освоени места од партија со гласови за нејзината покраинска листа со цел да се гарантира дека бројот на пратеници во Бундестагот одговара на принципите на пропорционална застапеност.
Кандидатите на изборната единица, исто така, може да бидат избрани не од партија, туку од здружение на избирачи. Покраинската листа на партија, која не е претставена ниту во сојузниот парламент ниту во покраинскиот парламент и која не претставува национално малцинство, за да се прифати ѝ требаат потписи од најмалку една илјадинка од граѓаните со право на глас во покраината, но да не надминува 2 000 потписи. Секој избирач со право на глас може да потпише само една таква номинација.
Примарната функција на првото гласање е персонализирање на изборите. Бидејќи во моментов има 299 изборни единици, ист број мандати во Бундестагот се распределени на избраните кандидати во секоја област. Сепак, првото гласање не ја одредува моќта на партиите во Бундестагот.
За распределбата на пратеничките места во Бундестагот, второто гласање е поважно од првото. Ова второ гласање му овозможува на избирачот да гласа за партија чии кандидати се заедно на покраинската изборна листа. Од изборите за Бундестагот во 1987 година, распределбата на местата беше направена според методот Харе-Нимаер (Hare--Niemeyer). Откако законот се промени во јануари 2008 година, распределбата на местата сега се врши според методот Сен-Лагуе/Шеперс (Sainte-Laguë/Schepers).
Изгледа малку комплицирано, но тоа за Германците не е. А пресметките и броењето на гласовите лесно се прават − сѐ со цел да се постигне подобра претставеност на политичките интереси во Бундестагот.