Интервјуа
ИНТЕРВЈУ | Славен Ќуриќ: Фамилијарните компании мора да го направат следниот чекор за раст и за развој
разговараше: Митко Јовановски
Економија и бизнис | печатено издание | 15 октомври 2025г.
Забрзувањето на промените во деловното опкружување им отежнува на менаџерите и на сопствениците самите да го согледаат целосното работење покрај редовните активности кои ги имаат. Бизнис дијагностиката им дава сумирана и јасна слика за состојбата, како и одговори на прашањата: „Што сега?“ и „Кој е вистинскиот чекор?“, со што им заштедува време и им помага во донесувањето правилни одлуки, вели Славен Ќуриќ, регионален експерт за МСП, на прашањето како управителите на фирмите да препознаат кога е неопходно да се користат услугите на бизнис-советниците.
Според нашиот соговорник, потребата за користење на бизнис-советници начелно доаѓа во две ситуации: кога во претпријатието немаме доволно време да направиме нешто сами или едноставно кога немаме потребно знаење. Најчесто тоа е видливо кога ќе се појават стратешки дилеми, голем раст или проблеми во ликвидноста, во продуктивноста и во организацијата. Во Македонија често забележувам дека потребата посебно доаѓа до израз кај промената на генерациите, кога новата управа сака да го модернизира работењето и да обезбеди долгорочна одржливост. Сметам дека прашањата на која одговара бизнис дијагностиката требаат да бидат поставени речиси секогаш кога има намалување на пазарниот удел, на секоја помала успешност при продажбата на производите или на услугите, па дури и промена на технологијата, сите тие се сигнал дека мора да се преиспита сопствената вредносна понуда, односно како и што да му се понуди на пазарот, вели Ќуриќ.
Каква е општата „деловна дијагноза“ за малите и за средните претпријатија во земјите од регионот (сличности и разлики)?
С. Ќуриќ: Можам да кажам дека има голема сличност меѓу малите и средните претпријатија во регионов, но може да се поделат во две групи. Првата група се претпријатијата кои се развија од првата генерација и кои долго време се присутни на пазарот. Тие се во моментот кога за раст и за развој е потребен следен чекор, нови идеи и нови пристапи, како од постојниот или од страна на новиот менаџер, бидејќи промените во деловното опкружување се побрзи и бараат повеќе ангажирање.
Во втората група се „младите“ компании со нови производи и идеи, кои често имаат јасна визија и иновациска сила, но им недостасува сеопфатност. Тоа значи, иако знаат како да развијат нов производ, потребна им е помош во тоа како да ја изразат на повисоко ниво, било низ финансирањето било преку јакнење на продажните капацитети или поефикасна организација на дејствување, самостојно или со помош на партнери. Генерално постои простор за подигнување на продуктивноста во МСП.
Какво е искуството од Хрватска/Словенија во примената на моделот на деловна дијагностика од страна на хрватските/словенечките фирми во приближување на продуктивноста до европските компании?
С. Ќуриќ: Искуството од Хрватска и од Словенија покажува дека примената на бизнис дијагностика има смисла, но и резултатите зависат од подготвеноста на самите претпријатија да ги прифатат промените. Малите и средните претпријатија често се фамилијарно водени и се оптоварени со оперативни работи поради што им недостасуваат време и алатки да ја согледаат пошироката слика.
Треба да се нагласи дека успехот во ваквите процеси во голема мера зависат од квалитетот на самите бизнис-советници. Бизнис дијагностиката како пристап, всушност, ги насочува како приоритет да се стави целосната деловна состојба и на пазарот во кој се наоѓа претпријатието, а не таму каде што е компетенцијата на бизнис-советникот. Единствено тогаш се доаѓа до максимално приближување на очекуваното и на оствареното при ангажирањето на бизнис-советникот.
Каква е состојбата во самите претпријатија во Македонија и за општото деловно опкружување и колку тоа влијае за зголемување на продуктивноста и на конкурентноста во регионални и во европски рамки?
С. Ќуриќ: Состојбата во компаниите во Македонија покажува голем претприемачки потенцијал, но и одредени ограничувања. Повеќето мали и средни претпријатија и натаму се силно врзани за сопственикот, со ограничени менаџерски капацитети и често со недостаток од професионализација на работењето. Покрај тоа, продуктивноста е пониска во однос на европскиот просек, што произлегува од слабата капитална опременост, од недоволни вложувања во истражување и во развој, како и од повремени предизвици во достапноста на квалификувана работна сила. Поради тоа зголемувањето на продуктивноста и на ефикасноста мора да биде приоритет во македонските претпријатија. Без тоа ќе продолжи трендот на заминување на работниците од земјава во потрага за поголеми плати и за подобри услови.
МСП имаат отежнат пристап до поволни извори на капитал (но, и до енергија и до суровини), што влијае на вкупната конкурентност. Што треба да се промени во оваа насока?
С. Ќуриќ: Се согласувам дека еден од предизвиците во македонското деловно опкружување е отежнатиот пристап до поволни извори на капитал. Ова директно ја намалува конкурентноста на малите и на средните претпrијатија затоа што ги прави помалку отпорни на пазарни шокови и им ја намалува можноста за вложување во развој. Во основа, тоа е универзален проблем за претпријатијата.
Што се однесува до капиталот, потребно е да се развиваат флексибилни финансиски инструменти и да се прошири базата на учесници во финансирањето на МСП со вклучување на гарантни фондови, приватен капитал, дополнителни приватни инвеститори во раната фаза на развој (инвеститори ангели), како и поволни кредитни линии поврзани со приходот на претпријатијата како што е факторингот. Ваквите модели овозможуваат побрз пристап до обртни средства и поголема сигурност во финансиското планирање. Клучна улога има и државата во создавање на предвидлива регулаторна рамка.
Истовремено МСП мора да го завршат својот дел од работата: финансиите треба да бидат чисти и транспарентни, без мешање на приватното и на деловното, за да можат надворешните инвеститори и кредитори реално да ја согледаат состојбата во компанијата и да донесат одлука за финансирање.
Дали банкарскиот сектор ги следи новите интереси и потреби на деловните субјекти кои не се ориентирани само на примарното производство?
С. Ќуриќ: Банкарскиот сектор во регионов сè уште во голема мера е насочен на традиционалните модели на финансирање, пред сè поврзани со примарното производство и со материјалните гаранции. Тоа значи дека претпријатијата кои развиваат нови деловни модели, втемелени на знаење, на иновации или на услуги, често наидуваат на отежнат пристап до финансии. Повеќето банки нема да ја анализираат компанијата која нема барем две години финансиски извештај и имаат „нокаут“ критериум по оваа основа. Клучното решение лежи во проширување на базата на потенцијалните инвеститори и на инструментите за финансирање бидејќи со решението на традиционалното банкарство имаат ограничена можност за раст.
Оваа активност е поддржана во рамките на Швајцарскиот проект за модернизација кој го спроведува Свисконтакт. Содржината искажана не смее да се смета дека ги одразува ставовите на донаторот и спроведувачот.
Целиот прилог можете да го прочитате на следниот ЛИНК