Интервјуа
Жени во одбори адриа (Women on Boards Adria) ја носи Програмата за подготвеност за извршување на раководна позиција (Board Readiness) во Скопје
Економија и бизнис | печатено издание | 15 септември 2025г.
Интервју со Билјана Брејтвејт, претседател на ВОБА (WOBA), и Тања Михајловска Димитриевска, главен амбасадор на ВОБА (WOBA) за Северна Македонија и директор во инвестициска банка од Велика Британија
Истражувањата низ Европа и пошироко покажуваат дека компаниите со родово разновидни управни и надзорни одбори постигнуваат подобри резултати, обезбедуваат поефикасно управување и поставуваат појасна долгорочна визија. Жени во одбори адриа ВОБА (WOBA) е создадена со цел да ја донесе токму таа предност во регионот Адрија.
Програмата за усовршување на професионалци на раководни позиции на ВОБА (WOBA) нуди интензивен и практичен патоказ наменет за жени лидерки кои се стремат кон раководни позиции. Ова е прва програма од ваков тип во регионот и таа претставува комбинација од настава во живо и онлајн предавања, можности за менторство и за меѓусебно вмрежување (peer-to-peer), а при тоа со фокус на корпоративно управување, финансии, EСГ, стратегиски и практични лидерски вештини.
Разговаравме со Билјана Брејтвејт, претседател на ВОБА (WOBA), и Тања Михајловска Димитриевска, главен амбасадор на ВОБА (WOBA) за Северна Македонија и директор во инвестициска банка од Велика Британија, за аргументите на бизнис-заедницата, за бариерите и за потенцијалните решенија.
Што претставува Жени во одбори адриа (Women on Boards Adria) и која е вашата мисија?
Б. Брејтвејт: ВОБА (WOBA) е регионална, непрофитна иницијатива за зголемување на родовата разновидност на извршните и на неизвршните лидерски позиции низ регионот Адрија. Нашата мисија е едноставна: да ја прошириме базата на жени подготвени за раководни позиции и да соработуваме со компании, со инвеститори и со креатори на политики во насока на унапредување на прогресијата на жените на лидерски позиции. Како што рекол поетот Езра Паунд: „Кога две лица во бизнисот секогаш се согласуваат, едниот е непотребен“. Тоа е ризикот што постои во салата за состаноци (boardroom risk) – монолитното размислување создава слепи точки, а во нашиот регион честопати го плаќаме трошокот на пропуштените можности и неуправуваните ризици. Базата на докази е широка: повеќе големи студии во изминатите две децении ја поврзуваат поголемата родова разновидност со поголеми финансиски резултати и засилено корпоративно управување – помалку групно размислување, поставување на поголеми предизвици, повеќе конструктивна дебата, појасни стратешки показатели и високи етички стандарди.
Т. Михајловска Димитриевска: Во пракса, ВОБА (WOBA) нуди повеќе од обука – обезбедува структуриранa подготвеност, менторство, вмрежување и поддршка кои ги уриваат бариерите кон лидерството. Моето сопствено меѓународно искуство – од банкарство во Северна Македонија до менаџерски позиции во инвестициски банки во Велика Британија и во САД – беше забрзано благодарение на пристапот до глобалните професионални мрежи, ментори и женски лидерски платформи. Тие контакти во комбинација со моите професионални вештини и знаења ми овозможија кредибилитет и видливост за да се искачам до високите лидерски позиции, како и да обезбедам две неизвршни позиции во надзорни одбори.
Преминот кон раководни позиции не е само кариерен напредок – тоа претставува промена на начинот на размислување. Движењето од улога на „адаптација“ на процесите кон функција со „влијание“ значи да ја познаваш сопствената вредност, да градиш вистински односи и да ја прифатиш транзицијата со јасност и со цел. Твојата мрежа и менторите се мостот, а твојата стратешка перспектива е најголемиот капитал. Програмата за усовршување на професионалци на раководни позиции ги подготвува жените токму за тој скок. ВОБА (WOBA) е наменета за искусни лидерки со глобален менталитет. Членството нуди врвна едукација, прекугранична размена на искуства, ексклузивни разговори со истакнати лидери и настани за вмрежување во живо.
Зошто компаниите во Северна Македонија и регионот треба да ја третираат родовата рамнотежа во лидерството како бизнис-приоритет?
Б. Брејтвејт: Затоа што доказите се непобитни. Компаниите со повеќе жени на раководни позиции вообичаено постигнуваат подобри финансиски резултати и се посилни во управувањето. Управните одбори со најмалку три жени, на пример, многу почесто имаат јасни критериуми за мерење на стратегијата и поцврсти кодекси на однесување. Одборите со родова разновидност, исто така, носат и пошироко разбирање на пазарот: жените влијаат на поголемиот дел од потрошувачката на домаќинствата и претставуваат голем дел од базата на инвеститори. Игнорирањето на таа перспектива не е само неправедно – тоа е стратешка грешка.
Т. Михајловска Димитриевска: За компаниите во Северна Македонија и регионот, родовата рамнотежа во лидерството не е само општествено прашање – тоа е бизнис-приоритет. За оние кои бараат инвестиции или прекуграничен раст, разновидните управни и надзорни одбори претставуваат видлив показател на кредибилитет. Инвеститорите сè повеќе го проценуваат корпоративното управување преку EСГ-критериуми, а составот на раководните одбори испраќа јасен сигнал за вредностите и за долгорочната одржливост на компанијата. Во практика, препорачуваме три конкретни чекори: проширување на пребарувањата надвор од познатите мрежи на контакти, обезбедување на структурирана инклузија и менторство и поставување мерливи цели со јасна одговорност. Ова не претставува козметичка промена. Станува збор за градење раководни одбори кои се ефикасни, ориентирани кон иднината и на кои засегнатите страни им веруваат.
Што значи подготвеност за извршување на раководна позиција во програмата на ВОБА (WOBA) и што можат да очекуваат учесниците?
Т. Михајловска Димитриевска: Подготвеност за извршување на раководна позиција значи да се биде спремен не само со технички вештини туку и со самодоверба и стратешки начин на размислување со цел уште од првиот ден да се даде придонес на раководната позиција. Во ВОБА (WOBA) тоа значи трансформација од успешен извршен менаџер во лидер со издржан и доверлив став на масата каде што се носат најважните одлуки. Учесниците добиваат практична основа за надзор на финансиски активности, корпоративно управување и EСГ, но исто толку значајно – учат како да ја претстават својата вредност, како да поставуваат вистински прашања и како да влијаат врз резултатите.
Втората регионална група на нашата програма го овозможува токму ова, преку осум внимателно дизајнирани модули кои комбинираат дводневна обука во живо во Скопје со онлајн работилници. Она што ја издвојува програмата е интерактивниот пристап: анализа на реални бизнис-ситуации од управувачките одбори, непосредна обука (peer-to-peer) и директна повратна информација од искусни членови на одбори. Резултатот не е само стекнување со знаење туку и со применета самодоверба – способност да се влезе во салата за состаноци со целосно разбирање на одговорностите и можностите кои со себе ги носи раководната позиција.
Б. Брејтвејт: Програмата ја изградивме со три столба на учење: истражување (лидерски идентитет и индустриски контекст), консолидирање (стратегија за личен развој) и поврзување (изградба на професионална мрежа со ментори и со колеги). По Сараево, одлуката да ја донесеме втората обука за подготвеност за извршување на раководна позиција во Скопје не беше случаен избор: тука има силен женски потенцијал, но премногу често останува невидлив во управните и во надзорните одбори. На крајот на програмата, учесниците не само што ќе разберат како функционираат одборите туку ќе имаат и вештини и контакти кои треба сериозно да се земат предвид. Би им предложила на сите заинтересирани да ја посетат веб-страницата на Вумен он бордс Адрија за повеќе информации и да аплицираат.
Кои бариери се најсилни во Северна Македонија и како ВОБА (WOBA) се справува со нив?
Т. Михајловска Димитриевска: Во Северна Македонија проблемот не е недостиг од талент; има многу способни жени подготвени за членство во одбори – доволно е да ги погледнете нашите членови и амбасадорки од Македонија. Проблемот е во видливоста и во пристапот. Премногу често изборот на членови сe прави од тесен круг, што значи дека многу квалификувани кандидатки едноставно се занемаруваат. Охрабрувачки знаци гледаме во финансискиот сектор каде што учеството на жените во управни одбори значително се подобрува. Но, во други индустрии, особено кај надзорните одбори, напредокот е многу побавен и далеку од задоволителен. Тоа покажува дека системските бариери сè уште постојат, особено во сектори каде штто мрежите на контакти се затворени и традиционалните погледи за лидерство се потешки за оспорување.
Токму затоа ВОБА (WOBA) комбинира висококвалитетна обука со силни партнерства. Горди сме што имаме десет корпоративни партнери со околу 50 членови само во Македонија, кои ја делат нашата мисија. Овие компании препознаваат дека родовата разновидност го зајакнува управувањето, но исто така тоа го гледаат како инвестиција во сопственото идно лидерство. Со отворање на ВОБА-членството за нивните вработени, тие им обезбедуваат на талентираните жени во нивните организации да добијат пристап до менторство, вмрежување и знаење – алатки што им помагаат да ги надминат бариерите и да бидат целосно подготвени за раководни позиции.
Низ Европа квотите ја менуваат структурата на управните одбори. Што се случува во регионот?
Б. Брејтвејт: Квотите се обврзувачки цели поставени со закон: тие бараат од компаниите над одредена големина да обезбедат минимум процент од местата во одборот, обично 40 % од неизвршните директори или една третина од сите директори да ги заземаат претставници на помалку застапениот пол. Зошто е тоа значајно? Затоа што податоците покажуваат дека квотите функционираат. Во земјите кои рано ги усвоија обврзувачките квоти, како Франција, Италија и Норвешка, жените денес сочинуваат околу 40 % од членовите на одбори, додека во земји кои се потпираа само на доброволни мерки, жените се застапени околу 20%. Тоа претставува двојно зголемување на застапеноста во рок од една деценија.
Во нашиот регион сликата е различна. Словенија и Хрватска веќе усвоија законска рамка во согласност со Директивата на ЕУ, додека Црна Гора направи чекор понатаму ова лето со нов закон што воведува обврзувачки прагови, транспарентни правила за избор и дури го ограничува регистрирањето на компании доколку квотите не се исполнат. Северна Македонија и уште неколку соседни земји сè уште немаат обврзувачки мерки, а жените остануваат недоволно застапени. Поентата е дека квотите се механизам за отворање врати – тие гарантираат талентот да не биде занемарен, а лидерството подобро да ја отсликува разновидноста на општествата и на пазарите во кои функционираат компаниите.
Разговараше: Митко Јовановски