Ослободување на економскиот потенцијал − Балканот подготвен за стабилен секундарен финансиски пазар

Бизнис

Ослободување на економскиот потенцијал − Балканот подготвен за стабилен секундарен финансиски пазар

Економија и бизнис | печатено издание | декември 2023г.

Во пресрет на продолжениот период на затегнување на монетарните политики предизвикан од постојаната инфлација, Балканскиот Регион се наоѓа на една крстосница од аспект на финансиска трансформација. Додека Европската централна банка се бори со последиците од зголемувањето на каматните стапки и банките се справуваат со комплексноста на моменталниот економски екосистем, за Балканот се појавува привлечна можност − воспоставување на длабок и ликвиден секундарен пазар за трансакции со нефункционални пласмани (кратенка „НПЛ“, понатаму во текстот се појавува како НПЛ).
Макроекономските показатели даваат претстава за забавување на растот на глобалниот БДП и зголемување на ризиците, загриженоста за отпорноста на финансиските системи одекнува преку европскиот банкарски авторитет (European Banking Authority) и Европската централна банка. Показателите сигнализираат потенцијално повторно зголемување на нефункционалните пласмани во блиска иднина. Ова сценарио ја поставува основата за Балканскиот Регион да се соочи со предизвици во квалитетот на заемите, со можност за зголемени НПЛ во различни сектори. Европската централна банка повикува на поригорозни проценки од страна на банките и процедури за управување со ризик за да се идентификуваат рани предупредувачки знаци на неволја за заемопримачот.
Земајќи ги предвид овие предизвици, Европската централна банка сигнализира потреба од стабилен секундарен пазар за трансакции со НПЛ. Повикот за робустен пазар е поттикнат од желбата да се ослободи простор во билансите на банките, овозможувајќи им да поддржат нови иницијативи за кредитирање и да го поттикнат економското закрепнување. Потенцијалот за процут на секундарниот пазар на Балканот се зголемува, а особено нов потенцијал се препознава со подобрувањата во квалитетот на податоците за трансакциите со НПЛ на секундарниот финансиски пазар. Регулаторните барања ги поттикнаа банките да обезбедат појасна документација за НПЛ кои влегуваат на пазарот, нудејќи им транспарентност на потенцијалните инвеститори. Европската комисија издаде директиви и упатства, нагласувајќи ги најдобрите практики во продажбата на НПЛ на секундарните пазари. Предложените шаблони за податоци имаат цел да го премостат информацискиот јаз меѓу продавачите и купувачите, промовирајќи подобро информирани трансакции и понатамошно успешно ракување со преземените пласмани. Европскиот банкарски авторитет, користејќи ги повратните информации од индустријата, разви нацрт--технички стандарди за спроведување за да ги подобри квалитетот и конзистентноста на податоците за НПЛ.

Во Балканскиот Регион, каде што инстанците на трансакции со НПЛ се ниски, постои неискористена можност за унапредување на овој сегмент од банкарското работење. Прифаќајќи ги принципите поставени од Европската Унија, регионот треба да воспостави стабилен секундарен пазар, обезбедувајќи им можност на банките ефикасно да управуваат со НПЛ, да ослободат простор во своите биланси за дополнително финансирање на пазарот и на тој начин да придонесат за поширокото економско закрепнување. Балканскиот Регион треба да ја прифати еволуцијата на финансискиот пазар, a воспоставувањето на длабок и ликвиден секундарен пазар за трансакции со НПЛ може да биде катализатор потребен за ослободување на дополнителен економски потенцијал и за надминување на предизвиците што ги носи тековниот комплексен економски пејзаж.
Оваа важна тема беше изнесена за дискусија на Балканскиот економски форум (Balkan Economic Forum) кој се одржа во албанската престолнина, Тирана. Како експерт со екстензивно искуство на пазарот, оваа тема на разговор ја постави ЕОС Македонија, еден од коорганизаторите на конференцијата. Овој настан под името „Разговори за финансиите – Балкански перспективи: Важноста на длабоките и ликвидни секундарни пазари за трансакции со НПЛ“, дел од платформата на ЕОС Матрикс „Фајненс токс“ на конференцијата на Балканскиот економски форум го постави прашањето „Кои се потребните чекори за приближување на балканските финансиски пазари за трансакции со НПЛ поблиску до оние на Европската Унија?“.
На темата зборуваа претставници кои дејствуваат на Балканот, па оттаму од панел-дискусијата произлегоа неколку важни заклучоци. Доктор Катерина Бошевска, генерален директор на ЕОС во Македонија и на ЕОС во Косово како клучен говорник на овој панел ги изнесе фактите за моменталната економска состојба на Балканот и трендовите на НПЛ и со тоа ја постави сцената за своите соговорници. „Интересот на инвеститорите во регионот останува, меѓутоа, дури и ако на пазарот се појават нови портфолија, може да се очекува побарувачката да апсорбира трансакции од поголеми размери по вистинската цена. Европската централна банка веќе неколку години дава предлози како да се намали стапката на нефункционалните пласмани и во тој контекст отворено се залага за развиен и стабилен секундарен пазар за продажба на нефункционални пласмани, кој треба да им овозможи на банките да ослободат простор во своите биланси за ново кредитирање и со тоа да создадат услови за финансирање на економското закрепнување“, рече д-р Бошевска, нагласувајќи дека важен фактор кој го поддржува тргувањето на секундарниот пазар е квалитетот на податоците во секторот НПЛ.
На тоа директно се надоврза говорникот на панелот, извршниот директор на Бaнкарската асоцијација на Косово, Петрит Балија кој сподели: „Балканот се движи во вистинската насока, но ние треба да работиме побрзо бидејќи барањата за адекватност на капиталот се зголемуваат многу брзо и не знаеме што се наоѓа зад аголот кога зборуваме за точките на притисок кои можат да нè пресретнат. Имајќи ги предвид овие неочекувани времиња, ваквите можности и чекори за зголемување на ликвидноста, инструментите што ги нуди длабокиот и ликвиден секундарен пазар за трансакции со НПЛ се навистина важни. Сите финансиски актери на пазарот треба навистина да бидат подготвени да се усогласат со стандардите на ЕУ и наша перспектива е дека Косово е подготвено да ги преземе вистинските чекори напред.“
Како претставник на приватниот сектор во Албанија, свое излагање имаше Херјола Спахиу, која е извршен директор на компанија за финансиски услуги и консалтинг која работи во Албанија, а на овие прашања свои увиди дадоа и проф. д-р Елвин Мека, декан и професор на Бизнис универзитетот во Тирана, како и експерти кои доаѓаат надвор од регионот. Тие дадоа локален осврт со заклучок дека искуството во Албанија ни покажува како мешавината на правни интервенции и иновативни финансиски механизми може да придонесе за решавање на прашањата за НПЛ. Затоа поттикнувањето на средина за поддршка за длабоки и ликвидни секундарни пазари на Балканот станува најважна за успешна имплементација на шеми како што е ГАКС (GACS), а со тоа и обезбедување ефективно справување со НПЛ и додавање вредност на целиот пазар.
Особено значајни увиди и насоки сподели претставничката на Европскиот банкарски авторитет, од Одделот за известување и транспарентност, која во детали ги образложи актуелните обрасци од европскиот банкарски авторитет кои претставуваат стандардизирани комплети на информации кои ќе ја зголемат ефикасноста на секундарните пазари за купопродажба на НПЛ.
Стандардизираниот информациски пристап на ЕБА покажува како со овие обрасци се насочуваат трансакциите со НПЛ, правејќи ги подостапни и поефикасни, особено за помалите банки и инвеститорите. Шаблоните на овие обрасци, со нивната приспособливост и пропорционалност, обезбедуваат сеопфатна рамка за податоци за трансакциите, поттикнувајќи ја пазарната дисциплина без наметнување ригидни механизми за спроведување. Обезбедувањето на овој вид стандардизација е во согласност со пошироката цел за зајакнување на транспарентноста и ефикасноста во трансакциите со НПЛ во банкарскиот сектор на ЕУ.
Дејвид Ѓори, извршен директор во Бенкинг рипортс (Banking Reports), во своето обраќање даде преглед, опфаќајќи ги увидите на своите соговорници и издвои седум поенти за обезбедувањето поголема ликвидност кога зборуваме за трансакциите со НПЛ: подобра инфраструктура, адекватност на регулативата во респективните земји на Балканот, помалку догматизам, добро познавање на областа и на пазарот, односно развој на експертиза за управување со кредитниот ризик, особено од страна на лицата и субјектите кои имаат доспеани побарувања во форма на финансиска едукација, дополнителна и континуирана регионална соработка, овозможување на нови кредитни циклуси и успешна евроинтеграција.