Анализи
Споредбена анализа на приносите на обврзниците во ЕУ
01.11.2023г.
Моментално каматните стапки, или со други зборови трошоците за позајмување пари, се една од најмногу дискутираните економски теми на светско ниво. На макроекономско ниво, клучните каматни стапки генерално ги поставуваат централните банки како примарна алатка за монетарната политика со цел одржување на ценовната стабилност. Моментално, 2023 година ќе биде оној период кога кривата ќе се искачи највисоко во последните 10 години, но пред да заврши тековната година и пред да имаме комплетна слика за трендовите, ќе се обидеме да направиме анализа на движењето во изминатиот период.
Стапките на обврзниците, познати и како приноси на обврзниците, се однесуваат на приносот што инвеститорот може да очекува да го добие од инвестирањето во одредена обврзница. Обврзниците се должнички хартии од вредност издадени од влади, општини или корпорации за прибирање капитал. Кога инвеститорот купува обврзница, тој во суштина му позајмува пари на издавачот на обврзницата во замена за периодични плаќања на камати (купонски плаќања) и враќање на главнината (номинална вредност) на доспевање на обврзницата. Приносот на обврзницата се изразува во проценти и го претставува годишниот принос на обврзницата врз основа на нејзината тековна цена.
Просечните приноси на обврзниците во ЕУ (пондерираните) беа повисоки во 2022 година отколку во 2017 година. Во ЕУ, приносите на обврзниците во 2022 година (2,44 %) беа за 1,11 процентни поени повисоки отколку во 2017 година (1,33 %). Промената кај Еврозоната (EA) беше нешто помала, бидејќи приносите на обврзниците во 2017 година (1,09%) беа за 0,77 процентни поени пониски отколку во 2022 година (1,86%). Во релативна смисла, приносите на обврзниците во ЕУ беа 1,8 пати повисоки во 2022 година отколку во 2017 година, додека соодветниот сооднос за ЕА беше 1,7 пати поголем.
Приносите паднаа во четири од земјите-членки на ЕУ за кои се достапни податоци помеѓу 2017 и 2022 година. Најголемо намалување (во процентни поени) на приносите на обврзниците помеѓу 2017 и 2022 година е забележано за Грција (пад од 2,49 процентни поени) која претходно беше силно погодена од глобалната финансиска и економска криза и последователната криза поврзана со државниот долг, така што високите приноси паднаа кога се стабилизираше економската и финансиската состојба. Помали намалувања - помалку од 1,0 процентни поени - беа забележани во Португалија, Бугарија и Хрватска. Кај сите останати држави, приносите на обврзниците се зголемија меѓу 2017 и 2022 година. Најмногу беше порастот во Полска (раст за 2,63 процентни поени), Чешка (за 3,35 процентни поени), Романија (раст за 3,52 процентни поени) и Унгарија (раст за 4,61 процентни поени).
Унгарија (7,57 %), Романија (7,48 %), Полска (6,05 %) и Чешка (4,33 %) беа единствените земји-членки на ЕУ со приноси на обврзници кои беа над 4,00 отсто во 2022 година. Вкупно 13 земји-членки имаа приноси под 2,00 %.
Долната слика ја прикажува кривата на приносот на еврото помеѓу 2012 и 2022 година за обврзниците на централната влада со различни години до достасување.
Приносите беа релативно високи непосредно пред почетокот на финансиската и економската криза во 2008 година, но потоа следеше нивен пад. Приносите на обврзниците за речиси сите рочности паднаа во повеќето години на најниско ниво во 2016 година, во 2017 година имаше ситен нагорен тренд, додека нивната стабилизизација дојде во 2018 година. Сепак, во 2019 година и повторно во 2020 година приносите беа на историски најниски нивоа за речиси сите рочности. Единствените исклучоци беа една или две години до достасување. Во 2020 година, обврзниците со 29 или помалку години до достасување имаа негативни приноси додека обврзниците со 30 години до достасување понудија принос од само 0,01%. Овој тренд брзо се промени во 2021 година кога обврзниците со 17 или помалку години до достасување имаа негативни приноси, додека обврзниците со 30 години до достасување понудија принос од 0,15%. Ваквиот развој продолжи и во 2022 година, бидејќи забележани се позитивни приноси за обврзниците за сите рочности (до 30 години). Приносот за обврзниците со 30 години до достасување беше 1,40 отсто, што е највисок принос забележан од 2014 година.
Приносите на обврзниците се под влијание на различни фактори, вклучувајќи ги преовладувачките каматни стапки, кредитниот квалитет, инфлациските очекувања и целокупното економско опкружување. Кога каматните стапки растат, приносите на обврзниците исто така имаат тенденција да се зголемуваат, што ги прави постојните обврзници со пониски приноси помалку привлечни. Спротивно на тоа, кога каматните стапки паѓаат, цените на обврзниците може да се зголемат, што ќе доведе до пониски приноси на обврзниците. Важно е да се напомене дека приносите на обврзниците може значително да се разликуваат во зависност од видот на обврзницата, нејзиниот кредитен рејтинг и економските услови што преовладуваат во даден момент. Инвеститорите треба да ја земат предвид нивната толеранција на ризик, инвестициските цели и целокупното пазарно опкружување кога донесуваат инвестициски одлуки поврзани со обврзниците.
(Е&Б)