Анализи
Криптовалутите како варијанта на анархична слобода
12.09.2023г
Многу прашина се подига околу постоењето на криптовалутите, нивната оправданост во економскиот систем, потребата од регулација, бројните измами, самото креирање на истите и сл. Меѓутоа во ситуација кога веќе крипто светот завзема огромен постор во кој се акумулирани сериозни суми на средства, веќе науката почнува да го перцепира тој сегмент од аспект на филозофско прашање. Имено, еден од најгласните филозофи кои го поддржуваат комунизмот и ги потенцираат аномалиите на капитализмот – словенецот Славој Жижек, критовалутите ги перцепира како еден врв на анархија, креирана од капитализмот преку која барањата за “слобода” достигнуваат точка на вриење.
Во една поширока конотација криптовалутите и анархизмот се два посебни концепти кои можат да се вкрстат на одредени начини. Криптовалутите, како што е Биткоин, се децентрализирани дигитални валути кои работат на технологија наречена блокчејн. Тие се дизајнирани да овозможат peer-to-peer трансакции без потреба од посредници како банки или влади. Анархизмот, од друга страна, е политичка филозофија која се залага за укинување на хиерархиските системи на управување, вклучително и државата. Анархистите веруваат во максимизирање на индивидуалната слобода и минимизирање или елиминирање на принудата и авторитетот.
Преку изјавите и пишувањата на Славој Жижек може да се изведат неколку клучни сегменти за криптовалутите и нивните потенцијални импликации:
- 1. Жижек е критичен кон слободарските идеологии кои промовираат криптовалути како средство за заобиколување на државната контрола и авторитет. Тој тврди дека овие идеологии имаат тенденција да ги превидат социјалните и економските нееднаквости што произлегуваат од нерегулираните пазари. Тој го гледа либертаријанизмот како форма на индивидуализам што не успева да ги реши колективните прашања и да ја поддржува социјалната правда.
- 2. Жижек ги гледа криптовалутите во поширокиот контекст на капитализмот. Тој тврди дека иако криптовалутите може да ги предизвикаат традиционалните финансиски институции, тие сè уште работат во рамките на капиталистичкиот систем. Тој сугерира дека вистинскиот револуционерен потенцијал лежи во повторното испитување на самата економска структура, наместо да се потпира само на технолошкиот напредок.
- 3. Жижек исто така ги истакнува потенцијалните опасности од зголемениот дигитален надзор и контрола поврзани со криптовалутите. Додека криптовалутите можат да обезбедат одредено ниво на анонимност и приватност, тој изразува загриженост за можноста за засилен државен надзор и корпоративна манипулација во дигиталната област.
Важно е да се напомене дека Славој Жижек не наведува експлицитно дека криптовалутите се инхерентно „лоши“. Сепак, врз основа на неговата поширока критика на капитализмот и ограничувањата што ги гледа во слободарските идеологии, тој покренува одредени грижи и критики во врска со криптовалутите. Пример, се потенцира недостаток на социјална правда. Жижек е критичен кон идеологии поврзани со криптовалутите кои даваат приоритет на индивидуализмот и ги занемаруваат колективните грижи и социјалната правда. Тој тврди дека нерегулираните пазари може да доведат до зголемени нееднаквости и експлоатација, бидејќи тие често немаат механизми за решавање на прашања како што се разликите во богатството, работничките права и социјалната благосостојба. Жижек се залага за поинклузивно и правично општество, за кое верува дека криптовалутите не го решаваат адекватно во рамките на сегашната економска парадигма. Исто така, Жижек се прашува дали криптовалутите имаат капацитет да донесат суштински системски промени. Тој тврди дека фокусирањето само на финансиските аспекти може да го одвлече вниманието од подлабоките социјални и политички проблеми што треба да се решат. Тој сугерира дека вистинската еманципација и социјална трансформација бараат повеќе од само децентрализирани валути и треба да вклучуваат преиспитување на основните структури на општеството.
На крајот се поставува прашањето дали криптовалутите се круна на капитализмот? Од една перспектива, некои поддржувачи тврдат дека криптовалутите претставуваат врв на капитализмот нудејќи зголемена финансиска автономија, P2P трансакции и потенцијал за инвестиции и профит. Тие ги гледаат криптовалутите како производ на капиталистичката иновација и начин да се нарушат традиционалните финансиски структури. Од друга страна, критичарите тврдат дека криптовалутите можат да ја овековечат и зајакнат капиталистичката динамика. Тие тврдат дека шпекулативната природа на пазарите на криптовалути, разликите во богатството и потенцијалот за манипулација на пазарот се усогласуваат со одредени карактеристики на капитализмот. Сепак, треба да се напомене дека врската помеѓу криптовалутите и капитализмот е сложена и повеќеслојна. Тоа вклучува размислувања за економските системи, структурите на моќта, технолошките иновации и социјалните импликации.
Додека ги читаме ставовите на Жижек за криптовалутите, можеби во одредени сегменти ќе се развие југоносталгијата, но сепак современиот начин на живот и идеолошките размислувања на новите генерации се насочени кон креирање на потенцијал криптовалутите да станат општествено ориентирани. Финансиската инклузија, транспарентноста на трансакциите и индивидуалната автономија при раководење со личните финансии се добар патоказ дека можеби Жижек и не е потполно во право...!?
(Е&Б)