Бизнис
Концепти: ПРОБЛЕМОТ ПРИНЦИПАЛ-АГЕНТ
23.06.2023г.
Во големите корпорации сопствениците на капиталот (принципалите) не се во можност редовно да го следат работењето на менаџерите (агентите) и согласно на тоа тие немаат доволно информации дали ефикасно се работи. Од друга страна пак менаџерите и работниците имаат комплетни информации за процесите.
Проблемот принципал-агент е вообичаено прашање во економијата и менаџментот што се јавува кога едната страна (принципалот) ангажира друга страна (агентот) да изврши задача или да донесува одлуки во нивно име. Проблемот се јавува затоа што интересите можеби не се усогласени, а агентот може да дејствува кон креирање сопствен интерес, а не во интерес на принципалот. На пример, една компанија може да ангажира менаџер да го води нивниот бизнис, а тој може да има различни цели од оние на компанијата. Чест пример е заложбата за максимизирање на сопствената плата или безбедност на работното место, наместо максимизирање на профитот за компанијата. Овој проблем може да доведе до неефикасност и конфликт на интереси, бидејќи принципалот можеби ќе треба да троши време и ресурси за следење на однесувањето на агентот за да се осигура дека тие дејствуваат во најдобар интерес за него.
За да се имплементира структура на управување што може да го надмине проблемот на принципал-агент, може да се применат следните стратегии:
- Јасна комуникација: Принципалот и агентот треба да имаат јасни канали за комуникација за да се осигураат дека очекувањата се усогласени и двете страни ги разбираат целите на задачата или работата. Ова може да ги намали недоразбирањата и да му помогне на агентот да дејствува во најдобар интерес на принципалот.
- Следење и евалуација: Принципалот треба да го следи однесувањето на агентот и периодично да ги оценува нивните перформанси за да се осигура дека тие дејствуваат во најдобар интерес. Поставување мерливи цели, како и следење на нивниот напредок кон овие цели, може да бидат корисни алатки за правилна имплементљација на оваа стратегија.
- Усогласување на поттик: Принципалот може да обезбеди стимулации за агентот за да се погрижи нивните интереси да се усогласат. На пример, може да ја поврзе компензацијата на агентот со извршувањето на задачата или работата, или да обезбеди бонуси или други награди за постигнување одредени цели.
- Договорни аранжмани: Принципалот и агентот можат да склучат договори кои ги специфицираат обврските и одговорностите на секоја страна, како и последиците од прекршувањето на договорот. На овој начин се обезбедува јасност и се намалува потенцијалот за недоразбирања и конфликт на интереси.
- Избор и обука: Принципалот треба да настојува да изберат и обучат агенти кои се доверливи, компетентни и имаат силен етички кодекс, а со тоа да го намали ризикот агентот да дејствува во свој интерес наместо во интерес на компанијата.
Од друга страна, агентот исто така може да придонесе за елиминирање на проблемот со преземање проактивни чекори за усогласување на неговите интереси со интересите на принципалот. Еве неколку начини на кои агентот може да го направи тоа:
- 1. Градење на доверба: Агентот може да воспостави доверба со принципалот со тоа што ќе биде транспарентен за неговите постапки, ќе комуницира отворено и искрено и ќе покаже силна посветеност на целите на компанијата.
- 2. Одговорност: Агентот треба да преземе одговорност за своите постапки и да биде одговорен за неговата работа. Ова може да вклучи поставување јасни цели и задачи, следење на напредокот кон овие цели и да реагира на повратни информации и насоки од принципалот.
- 3. Покажување интегритет: Агентот треба да дејствува со интегритет и да се придржува до етичките стандарди. Ова значи избегнување на конфликт на интереси, постапување со добра волја и донесување одлуки кои се во најдобар интерес на налогодавачот.
- 4. Проактивност: Агентот треба да биде проактивен во идентификување на потенцијални конфликти на интереси или области каде што нивните интереси можеби не се усогласени со оние на принципалот и заеднички да развијат стратегии за ублажување на овие ризици.
- 5. Градење на блиска соработка: Агентот треба да се стреми да изгради соработка со принципалот. Тоа може да се постигне преку соработка за развивање на заеднички цели и задачи, воспоставување јасни линии на комуникација и градење однос на доверба и почит.
Генерално, структурата на управување која се занимава со проблемот принципал-агент треба да промовира транспарентност, отчетност и доверба, а со имплементирање на наведените стратегии, проблемот може да се ублажи или дури и да се елиминира.
На крај се поставува прашањето дали отпуштањето на менаџерот ќе го реши проблемот? Одговорот е дека можеби не е секогаш неопходно да се смени менаџерот ако има проблем принципал-агент. Во многу случаи, проблемот може да се реши преку подобрена комуникација, подобро следење, евалуација и усогласување на поттикот. Промената на менаџерот не мора да го реши проблемот доколку не се решат основните прашања што довеле до него. Меѓутоа, во некои случаи, промената на менаџерот може да биде неопходна ако тој не сака или не може да ги усогласи своите интереси со оние на принципалот. Општо земено, одлуката за промена на менаџерот треба да се донесе врз основа на внимателна проценка на ситуацијата и достапните опции за решавање на проблемот принципал-агент. Во вакви ситуации може да биде корисно да се побара совет од консултант кој ќе помогне да се процени ситуацијата и да се развие стратегија за решавање на проблемот.
(Е&Б)