Page 9 - siva ekonomija juli avgust 2023

Големина | Импликации | Решенија

ВООБИчАЕНО СЕ КОРИСТАТ ТРИ ГРУПИ НА ПРИСТАПИ
ЗА ПРОЦЕНКА НА ГОлЕМИНАТА НА НЕФОРМАлНАТА
ЕКОНОМИЈА: (1) ДИРЕКТНИ ПРИСТАПИ; (2) ИНДИРЕКТНИ
ПРИСТАПИ И (3) ПРИСТАПИ НА МОДЕлИРАњЕ

имаат попрецизен увид во реалното ната економија.
искажување на даночните биланси и (б) Метод на дискрепанца меѓу
неприкажаниот промет или добивка. формалната и „фактичката“ вра-
Недостатокот на овие пристапи е што ботеност. Последниве неколку го-
резултираат во моментна проценка, дини ДЗС продуцира проценки на
но не се во состојба да го оценат раз- формалната и неформалната вра-
војот на сивата економија во подолг ботеност. Во тој случај, де факто
период. Исто така формулацијата на вработените лица се збир од фор-
прашалникот и примерокот на испи- мално и неформално вработените
таници во голема мера влијае на ре- лица во економијата. Така на пример,
зултатите од овие анкети. намалувањето на стапката на актив-
(2) Индиректни пристапи. Инди- ност (учеството на работната сила во
ректните пристапи имаат макроеко- вкупното работоспособно население)
номски карактер и вообичаено се може да укажува на пораст на нефор-
потпираат на лепеза на макроеконом- малната економија.
ски индикатори. Ќе споменеме чети- (в) Монетарни методи. Сивата еко-
ри најчесто употребувани методи во номија се потпира на обилна употре-
рамките на оваа група. ба на готовина со цел да се остават
(а) Метод на дискрепанца во наци- што помалку траги во сметководстве-
оналните сметки. Државниот завод ните и банкарските извештаи. Оттука
за статистика (ДЗС) прави проценки секој пораст на побарувачката за го-
на бруто-домашниот производ (БДП) тови пари над нормалното ниво обич-
според производствениот, расходни- но укажува на зголемена неформална
от и доходниот метод. Кога ќе се поја- економска активност. Во групата на
ви разлика во независно спроведени- монетарни методи најчесто се корис-
те проценки на БДП според различни тат: трансакцискиот пристап и прис-
методи, обично некоја категорија од тапот на побарувачка за готови пари.
расходниот метод (најчесто залихите Трансакцискиот пристап се теме-
како компонента на бруто-инвести- ли на познатата монетарна равенка на
циите) се користат како резидуал за Ирвинг Фишер (M x V = P x T), каде што
да се објават идентични проценки. M е количеството на пари во оптек, V
Сепак, иницијално воочената разлика е брзината на оптекот на парите, P е
меѓу различните методи за мерење на нивото на цените, а T е вкупниот број
БДП е корисен макроекономски ин- на трансакции. Главниот проблем со
дикатор за големината на неформал- овој пристап е што поаѓа од базна го-

јули/август 2023 9