Економија

КОНЦЕПТИ: Инфлаторен јаз

07.11.2023г.

• Сподели:

Инфлаторниот јаз се однесува на ситуацијата кога реалното ниво на аутпут (БДП) во една економија го надминува потенцијалното ниво на аутпут. Со други зборови, економијата произведува повеќе од нејзиниот одржлив капацитет. Ова може да се случи кога агрегатната побарувачка (вкупната побарувачка за стоки и услуги) ја надминува агрегатната понуда на економијата (вкупниот производствен капацитет). Кога постои инфлаторен јаз, тоа често доведува до нагорен притисок врз цените бидејќи побарувачката ја надминува понудата. Како резултат на тоа, инфлацијата има тенденција да расте. Оваа ситуација се смета за инфлаторна бидејќи одржливите високи стапки на инфлација може да имаат негативни последици за економијата, како што се намалена куповна моќ, неизвесност за бизнисите и потенцијални нарушувања во распределбата на ресурсите.

Влијанието на инфлацискиот јаз врз инфлацијата зависи од различни фактори и специфичните карактеристики на економијата за која станува збор, a степенот до кој инфлацискиот јаз ја зголемува инфлацијата може да варира врз основа на неколку фактори:

-          Големина на јазот: Колку е поголем инфлаторниот јаз, толку е позначајно неговото влијание врз инфлацијата. Суштинската разлика помеѓу реалното и потенцијалното производство укажува на значителна нерамнотежа помеѓу побарувачката и понудата, што доведува до посилни инфлациски притисоци.

-          Постојаност на јазот: Ако инфлацискиот јаз опстојува подолг период, тоа може да доведе до очекувања за повисока инфлација кај бизнисите, потрошувачите и инвеститорите. Овие инфлациски очекувања можат да станат самоисполнувачки и да придонесат за континуиран пораст на цените.

-          Политика на централната банка: Одговорот на централната банка на инфлаторниот јаз е клучен. Ако централната банка преземе проактивни мерки за заострување на монетарната политика (на пр., зголемување на каматните стапки, намалување на понудата на пари), тоа може да помогне да се ограничат инфлаторните притисоци. Од друга страна, одложеното или недоволното дејствување може да овозможи дополнително зголемување на инфлацијата.

-          Раст на платите: Платите се значајна компонента на трошоците за производство. Ако економијата доживее инфлаторен јаз и бизнисите се соочат со поголема побарувачка за нивните производи, тие може да ги зголемат платите за да привлечат и задржат работници. Ова, пак, може да доведе до повисоки производствени трошоци и дополнително да придонесе за инфлација.

-          Надворешни фактори: Надворешните фактори, како што се промените во глобалните цени на суровините или девизниот курс, исто така можат да влијаат на инфлаторните притисоци. На пример, значителниот пораст на цените на нафтата може да влијае на производните трошоци и последователно да придонесе за инфлација.

-          Шокови од страната на снабдувањето: шоковите на страната на понудата, како што се прекини во производните или дистрибутивните канали (на пр., природни катастрофи, проблеми со глобалниот синџир на снабдување), може да ги влошат инфлаторните притисоци со ограничување на понудата на стоки и услуги.

За да го решат инфлаторниот јаз, креаторите на политиките обично усвојуваат контракциски монетарни и фискални политики. Контракционата монетарна политика вклучува зголемување на каматните стапки и намалување на понудата на пари за да се ограничи задолжувањето и трошењето. Од друга страна, контракционата фискална политика вклучува намалување на владините трошоци и зголемување на даноците за да се намали вкупната побарувачка во економијата.Со спроведувањето на овие мерки, креаторите на политики имаат за цел да ја вратат економијата на нејзиното потенцијално ниво на производство и да ги стабилизираат нивоата на цените за да ја одржат економската стабилност.

Спречувањето и намалувањето на инфлаторниот јаз вклучува имплементација на комбинација од монетарни, фискални и политики од страна на понудата за стабилизирање на економијата и ограничување на инфлаторните притисоци. Еве неколку вообичаени стратегии што ги користат креаторите на политиките:

1. 1.     Монетарна политика: Централните банки користат алатки за монетарната политика за да влијаат врз понудата на пари и каматните стапки во економијата. За да се реши инфлаторниот јаз, централната банка може да спроведе контракција на монетарна политика, која има за цел да ја намали агрегатната побарувачка. Зголемувањето на каматните стапки го прави задолжувањето поскапо, што доведува до намалување на потрошувачката и деловните инвестиции. Исто така, поттикнува штедење, што може да помогне да се намали прекумерната потрошувачка. Централната банка, исто така,  може да продава државни хартии од вредност на комерцијалните банки, намалувајќи ги нивните резерви и парите достапни за кредитирање. Ова заострување на кредитите ги намалува трошоците и инвестициите. Третиот механизам е зголемувањето на задолжителната резерва за комерцијалните банки, што значи дека тие треба да чуваат поголем дел од нивните депозити како резерви, ограничувајќи ја нивната способност да позајмуваат.
2. 2.     Фискална политика: Владите можат да користат мерки на фискалната политика за да ја контролираат агрегатната побарувачка и да го намалат инфлаторниот јаз. Намалувањето на државните расходи е секогаш основниот елемент со кој може да ја намали вкупната побарувачка во економијата. Помалку пополарна, со сепак корисна, алатка е зголемувањето на даноците, со што може да се влијае врз намалување на расположливиот приход и да се ограничи потрошувачката.
3. 3.     Останато: Подобрувањето на инфраструктурата може да ги зголеми продуктивниот капацитет и ефикасноста на економијата, овозможувајќи и да произведува повеќе без да предизвикува инфлациски притисоци. Исто така, политиките на пазарот на труд кои поттикнуваат развој на вештини и продуктивност на работната сила може да помогнат да се усогласи понудата на работна сила со побарувачката, намалувајќи го притисокот врз платите. Од аспект на политика на приходи, владите и бизнисите можат да се вклучат во доброволни договори за да ги ограничат зголемувањата на платите и поскапувањата за да се спречи спиралата на платите и цените, што може да ја влоши инфлацијата. За економиите со отворени пазари на капитал, контролираниот девизен курс може да помогне да се спречи прекумерната апрецијација на валутата, што може да го пригуши извозот и да го зголеми увозот, што потенцијално ги зголемува инфлаторните притисоци.

Важно е да се напомене дека ефективноста на овие политики зависи од различни фактори, вклучувајќи ја состојбата на економијата, нивото на инфлаторни притисоци и флексибилноста на цените и платите. Згора на тоа, креаторите на политиката мора внимателно да ги балансираат своите постапки за да избегнат ненамерно предизвикување рецесија или дефлациски притисоци.

(E&Б)