Економија

Услужно ориентирана економија – примерот на Данска

09.08.2023г.

• Сподели:

Во многу наврати е пишувано за економијата во Данска и благодетите кои ги уживаат тамошните жители. Станува збор за скоро перфектно организирано економско опкружување, кое исто така поминало низ еден процес на транзиција. Но, за нивна среќа тој процес заврши многу посреќно од она што ние сме имале можност да го искусиме. Денес, во економијата на Данска доминира услужниот сектор со 80% од сите работни места, додека околу 11% од сите вработени работат во производството и само 2% во земјоделството. Номиналниот бруто национален приход по глава на жител е деветти највисок во светот, со 68.827 долари (последна пресметка од 2023 година).

Данска е позната по својата силна социјална држава и високиот животен стандард. Иако можеби нема експлицитно имплементирано „економија ориентирана кон услуги“ на ист начин како некои други земји, Данска поттикна робустен услужен сектор кој игра значајна улога во нејзината севкупна економска структура. Притоа, следните клучни аспекти на економијата на Данска придонесуваат за нејзината услужна природа:

-    Акцент на индустриите засновани на знаење: Данска стави силен акцент на развојот на индустриите засновани на знаење, како што се информатичката технологија, финансиите, консалтингот и креативните сектори. Овие индустрии првенствено обезбедуваат услуги наместо физички добра.

-    Квалификувана работна сила: Данска инвестираше многу во програми за образование и обука за да развие висококвалификувана работна сила. Ова и овозможи на земјата да напредува во услужно ориентирани сектори кои бараат специјализирано знаење и експертиза.

-    Силни услужни сектори: Услужните сектори на Данска, вклучувајќи ги здравството, образованието, туризмот, финансиите, транспортот и професионалните услуги, се добро развиени и значително придонесуваат за БДП на земјата. Овие сектори вработуваат значителен дел од данската работна сила.

-    Модел на флексибилност: Данска имплементира флексибилен пазар на труд во комбинација со силни мерки за социјално осигурување, познат како модел на „флексибилност“. Овој пристап овозможува полесни практики за вработување, притоа обезбедувајќи сеопфатна безбедносна мрежа за работниците. Ги охрабрува бизнисите да се прилагодат на променливите барања на пазарот и го промовира растот на индустриите ориентирани кон услуги.

-    Иновации и претприемништво: Данска поттикна средина која ги промовира иновациите и претприемништвото, особено во услужниот сектор. Иницијативи како што се јавно-приватно партнерство, инкубатори за стартапи и интернационални истражувачки соработки помогнаа да се создаде жив екосистем за услужно ориентираните бизниси да напредуваат.

-    Меѓународна трговија: Данска активно се вклучи во меѓународната трговија и беше успешна во извозот на своите услуги во други земји. Данските компании во секторите како превозот, логистиката, обновливите извори на енергија и консултантски услуги за дизајн имаат воспоставено силно присуство на глобално ниво.

-    Јавни инвестиции и поддршка: Данската влада направи стратешки инвестиции во инфраструктурата, технологијата и истражувањето и развојот за да го поддржи растот на индустриите ориентирани кон услуги. Обезбедува поддршка преку грантови, субвенции и даночни стимулации за поттикнување на иновациите и конкурентноста.

Цел тој процес не се случил преку ноќ. Данците напорно работеле во изминативе 30 години и сеуште го надградуваат системот. Меѓутоа, неспорни се придобивките од неговата имплементација. Првично, овој модел генерира нови вработувања. Услужниот сектор е главен работодавач во Данска, обезбедувајќи работни места за значителен дел од работната сила. Индустриите како што се здравството, образованието, финансиите, туризмот, транспортот и професионалните услуги бараат низа квалификувани професионалци и помошен персонал, создавајќи различни можности за вработување. Исто така услужниот сектор придонесува со значаен удел во бруто домашниот производ (БДП) на Данска. Финансиските услуги, бизнис консалтингот, информатичката технологија и креативните индустрии генерираат значителни приходи и придонесуваат за севкупниот економски аутпут на земјата.
Секторот за услуги во Данска се карактеризира со услуги со висока вредност кои често бараат специјализирани вештини и експертиза. Ова вклучува финансиски услуги, правни услуги, истражување и развој, инженерство, здравствена заштита и креативни индустрии. Овие сектори обично имаат повисоки плати, што придонесува за зголемени нивоа на приходи и севкупен просперитет. Како комплементарна придобивка е поддршката за другите сектори во економијата. На пример, бизнисите во производствениот сектор често се потпираат на услуги како што се логистика, маркетинг и финансиски услуги за ефективно да работат. Достапноста на робустен услужен сектор ја подобрува севкупната конкурентност и ефикасност на другите индустрии. На крај, данската туристичка и угостителска индустрија е значаен дел од услужниот сектор. Привлекува домашни и меѓународни посетители, генерирајќи приходи и можности за вработување. Секторот опфаќа сместување, ресторани, транспорт, атракции и културни искуства, придонесувајќи за регионалниот развој и економскиот раст.

Со цел да не ги промашиме процесите и во наредните 30 години, тука ќе наведеме неколку сегменти каде треба да ги насочиме нашите приоритети доколку сакаме Македонија во иднина да се приближи до нивото на развиените држави.

1. 1.   Како мала држава првично треба да ги идентификуваме нашите конкурентските предности. Ова може да вклучува природни ресурси, културно наследство, географска локација или специјализирана експертиза. Идентификувањето и промовирањето на овие предности може да помогне да се привлечат инвестиции и да се стимулира растот на специфичните услужни индустрии.
2. 2.   Специјализирањето кон одредени пазари во услужната дејност може да биде  компаративна предност, а исто така да ја подобри конкурентноста и да привлече меѓународни клиенти.
3. 3.   Поттикнувањето на иновациите и претприемништвото е од клучно значење за малите земји да развијат просперитетен услужен сектор. Ова може да се постигне со обезбедување поддршка за стартапи, создавање центри за инкубација, олеснување на пристапот до финансирање и промовирање на соработка помеѓу академијата, индустријата и владата. Создавањето на еден екосистем кој поттикнува иновации може да доведе до појава на нови домашни бизниси ориентирани кон услуги.
4. 4.   Подобрување на дигиталната инфраструктура. Токму таа игра клучна улога во поддршката на услужно ориентирани бизниси, особено во ерата на технологијата и дигитализацијата. Инвестиции во висококвалитетно поврзување на интернет, центри за податоци и дигитални платформи за да го олеснат растот на дигиталните услуги и да им овозможат на бизнисите да стигнат до глобалните пазари, се неопходност за следење на примерот на “викинзите”.

Сето ова погоре наведено треба да биде своевидно освестување за политичките елити дека новите генерации не се “палат” на отворање нови фабрики, сечење црвени ленти на нови погони или лопати со бетон. Младите сакаат да живеат во ера каде ќе бидат на нивото на нивните врсници од западна Европа, а не високопродуктивна, а ниско платена работна сила. Се додека не се слушнат барањата на младите генерации и не се исполнат нивните очекувања, процесот на иселување ќе продолжи со забрзано темпо и ќе станеме старечка нација.

(E&Б)