Економија
ТРИФИНОВА ДИЛЕМА
21.11.2022г.
Завршувањето на втората светска војна во голем мера го има определено подоцнежниот развој на општеството, а во тоа време продуцирани се економски политики кои и денес се апликативни во многу финансиски сфери. Истите претрпеле голем број на промени и прилагодувања, но основните постулати сеуште се активни.
Во декември 1958 година, западноевропските земји прогласија конвертибилност на на националните валути и почна да работи системот Бретон Вудс. Според неговите правила, секоја земја-членка ја објави номиналната вредност на својата валута во однос на американскиот долар и тенденцијата беше да го бранат овој девизен курс (во опсег од 2,5%) користејќи интервенции на девизниот пазар. Од друга страна пак, САД ја прогласија својата номинална вредност на 35 долари за унца злато во 1944 година. Системот на Бретон Вудс беше прилагодлив систем во кој земјите-членки можеа да ги променат своите паритети во услови на фундаментална нерамнотежа, а исто така користеа активна монетарна и фискална политика за да го одржат нивото на полна вработеност и стабилните цени, но со текот на времето таквите политики насочени кон внатрешна рамнотежа мораа да бидат конзистентни со надворешните регулативи. Поткрепа на ваквиот систем беа две клучни промени: Прво, ММФ би можел да обезбеди привремени финансии за членките кои се соочуваат со дефицит на тековната сметка и второ, Бретон Вудс ги ограничи меѓународните текови на капитал со цел да се овозможи независна монетарна политика. Како што еволуираше системот Бретон Вудс во 1950-тите, американскиот долар стана примарна меѓународна резервна актива. Системот стана систем на злато-долар, а растот на глобалната монетарна златна залиха беше несоодветен за финансирање на растот на светската трговија и производство. Јазот помеѓу побарувачката и понудата на глобалните резерви беше пополнет со долари “продуцирани” со акумулација на официјални краткорочни побарувања кон Соединетите држави од раните 1950-ти, а тоа предизвика САД да имаат дефицит во платниот биланс, бидејќи акумулираа обврски кон странство без зголемување на официјалните резерви на злато.
Сето ова беше доволен тригер за Роберт Трифин да ја разработи својата позната “дилема” во 1960 година, укажувајќи дека ваквиот систем е неодржлив на долг рок. Според Трифин, се создава конфликт на економски интереси што се јавува помеѓу краткорочните домашни и долгорочните меѓународни цели за земјите чии валути служат како глобални резервни валути. Земјата чија валута, како глобална резервна валута, странските нации сакаат да ја чуваат, мора да биде подготвена да го снабди светот со дополнителна понуда на својата валута како би се задоволила светската побарувачка за овие девизни резерви, а истото води кон генерирање на трговски дефицит. Накратко, САД беа “приморани” да пуштаат во оптек се повеќе долари, а тоа доведе до тоа претседателот Никсон да го укине златниот режим. После тоа, доларот повторно остана примарна резервна валута, а ФЕД водеше лабава монетарна политика и се случи крах со кризата од 2008 година. Зголемената побарувачка за резервна валута придонесува за енормна продукција за долари кои водат кон висока инфлација и рецесија, кои се предходници на тренд на зголемување на каматните стапки. По се изгледа дека поуките од предходната криза не се научени, па многу економисти и инвеститори повторно се навраќаат на овој проблем и ја потенцираат Трифиновата дилема како елемент кој повторно ќе стане актуелен, ако веќе не е и активен!?
Како можни решенија за овој огромен проблем, во многу наврати, дискутирана е можноста за либерализација на овој пазар, односно креирање на неколку валути кои истовремено ќе служат како резервни валути(најблиску до ова беше еврото) или да се оди според укажувањата на Кејнс, кој се залагаше за креирање нова резервна валута “Банкор”. Иако замислата на Кејнс датира уше од почетокот на 40-тите години на минатиот век, сепак најблиска корелација во денешно време можеме да најдеме во криптовалутите. Иако овој свет сеуште е доста ригиден, нерегулиран и волатилен, сепак среднорочно можеби ќе бидеме сведоци на ситуација во која глобалните финансиски проблеми ќе бидат надминати токму од некоја крипто валута, која ќе стане доминантна резервна валута. Секако, ваквите идеи се во самиот свој зародиш, а пред економската елита останува предизвикот за интервентно решавање на проблемот со големата инфлација, нарушените синџири за снабдување, недостигот на енергенси, порастот на каматните стапки, се поголемиот број на фирми кои се во сериозна криза, како и големиот број на индивидуи кои поради зголемените трошоци за живот нема да бидат во можност навремено да ги сервисираат своите кредитни обврски.
Дали на повидок е нова глобална финансиска криза останува да видиме во наредните неколку месеци, а првичните индикатори треба да ги бараме во берзанските податоци и банкарскиот сектор.
(Редакција Е&Б)