Page 56 - mart 2020

екОНОмИЈА

во развој кон високоразвиените еконо- доволно обучена работна сила која не
мии веќе се некорисни и нефункционал- може да одговори на барањата на овие
ни. имено, преработувачката индустрија сектори. поради тоа овие услужни деј-
стана сѐ повеќе капитално-интензива со ности во овие земји не можат да апсор-
доминантна улога на новите модерни бираат голем дел од понудата на работ-
технологии кои го заменуваат трудот во на сила.
голема мера, што ја намалува нејзината оттука може да заклучиме дека во
моќ да апсорбира повеќе работна сила. услужниот сектор постои trade-off меѓу
дополнително, и покрај тоа што гло- апсорпциската моќ за напредна техно-
балните синџири на снабдување го пот- логија и апсорпциската моќ за работна
тикнуваат преработувачкиот сектор, се- сила. имено, оние услуги кои се предмет
пак тие им даваат многу мала можност на извоз (финансиски сектор, информа-
на земјите кои немаат многу производ- тички, комуникации и бизнис-услуги)
ни способности да креираат локална имаа можност за континуиран пораст на
додадена вредност. сето тоа доведе до продуктивноста преку имплементирање
процес на предвремена деиндустријали- на нова технологија, но од друга страна
зација кај земјите во развој и го доведе поради нивните барања од висококва-
во прашање моделот на раст базиран на лификувани и обучени работници нема-
индустријализација преку кој модел нај- ат капацитет да апсорбираат поголема
голем број од денешните развиени земји стапка од понудата на работна сила. од
го стекнаа тој статус. друга страна, услугите кои не се пред-
овие нови глобални состојби потти- мет на извоз (трговија на големо и мало,
кнаа некои економисти да размислуваат административни и помошни услужни
дека преработувачкиот сектор ја загуби дејности) имаат можност за апсорпција
својата моќ и дека во современите ус- на поголема стапка од понудата на ра-
лови услужниот сектор ќе биде идниот ботна сила, но од друга страна не посе-
мотор и движечка сила на растот. се- дуваат голем капацитет за технолошки
пак, ваквите тези се наивни и во голе- подобрувања како предуслов за раст на
ма мера погрешни, што во продолжение продуктивноста. за илустрација, во Ма-
ќе се обидам да ги елаборирам повику- кедонија има околу 14 000 вработени во
вајќи се на некои теоретски и практични икт-секторот, што значи само 1,75 % од
сознанија. вкупниот број на вработени во земјава.
имено, постојат најмалку три при- второ, поголем дел од работната сила
чини поради кои услужниот сектор не во услужниот сектор во земјите во раз-
може да ја замени преработувачката вој денес е лоцирана во услугите кои не
индустрија како основен двигател на се предмет на извоз и во непазарните ус-
растот. прво, оние сегменти од услуж- луги (образование, здравство, социјална
ниот сектор кои се предмет на извоз и работа, јавна администрација и одбра-
кои имаат тенденција на пораст во меѓу- на) при што активностите во овие сек-
народната трговија се сектори кои ба- тори се карактеризираат со релативно
раат висококвалификувани работници. пониско ниво на продуктивност. Многу
всушност, банкарството, финансиите, понеповолен е фактот што овие услуж-
осигурувањето заедно со информатич- ни дејности се соочуваат со сериозни
ките, комуникациските технологии и пречки во нивниот раст и развој во оние
бизнис-услугите, како услуги кои се земји кои имаат мал пазар и ограниче-
предмет на тргување, се карактеризи- на домашна побарувачка. всушност,
раат како високопродуктивни услужни нивната продуктивност во голема мера
дејности каде што реалните плати се е детерминирана од продуктивноста на
прилично високи. сепак, овие услужни целата економија.
дејности во голема мера не се достап- трето, денес сѐ помалку може да се
ни за помалкуразвиените земји поради направи разлика помеѓу некои типови
фактот што тие се соочуваат со висока на услуги и преработувачката индус-
стапка на нискоквалификувана и не- трија. имено, фирмите во преработувач-

56 март 2020