Page 38 - siva ekonomija juli avgust 2023

„СИВИОТ ДЕЛ“ НА МАКЕДОНСКАТА ЕКОНОМИЈА

тој се евидентирал како да чинел 30 економија. За да избегнат повисоки
денари (во денарска противвредност) трошоци за плаќање на придонесите
со цел да се платат помали давачки од задолжителното социјално осигу-
кон државата. Во паралелното сме- рување и во помала мера данокот на
тководство за сопствени цели, 1 кг личен доход, дел од работодавачите
домати се евидентирал како 90 де- ги пријавуваат своите вработени на
нари и така и им се продавал на по- минимална плата или плата која е
малите дистрибутери за натамошна значително пониска од вистинска-
продажба и финална потрошувачка. та или договорената. Разликата се
Повеќето или дел од трансакциите исплаќа како плата (елегантно, во
се одвиваат во готовина. Ако тој ки- коверт) директно на рака или, пак,
лограм домати заврши во трговијата делумно се уплатува во системот на
на мало со цена од 120 денари, покрај приватно здравствено осигурување.
дополнителните трошоци (особено Особено опасна е последната мани-
транспортните трошоци и трошоците фестација која остава впечаток дека
за складирање), се вградува и огром- и двете засегнати страни (работо-
на трговска маржа. Всушност, нефор- давачот и вработениот) остваруваат
малната или сивата економија започ- корист. На тој начин се поткопува
нува уште пред граничните премини системот на државно финансирано
кога одредени увозници договараат задолжително здравствено осигуру-
со странските продавачи пониски де- вање кој е однапред „осуден“ како
кларирани цени при увозот на добра. нефункционален. Токму таа „неза-
Последица на ваквата практика е висна“ оценка придонесува за зголе-
значајна загуба на буџетски приходи мена нефункционалност и намалено
(особено царински давачки) и неза- финансирање на системот на држав-
конска предност на одредени олиго- но здравство.
полски структури во стопанството, а Платата во коверт се движи и во
на товар на животниот стандард на обратна насока, кога работодавачи-
граѓаните. те сметаат дека минималната плата
Решението е во многу поголем ан- утврдена со Законот за минимална
гажман на Царинската управа на РСМ плата е „неправедно“ повисока од па-
и на Државниот пазарен инспекто- зарно утврдената плата и бараат дел
рат, како и на правосудните органи од платата да им биде вратен во гото-
во детектирањето, превенцијата и вина и на рака. На тој начин се деро-
санкционирањето на двојното сме- гира суштината на минимална плата.
тководство. Решението за оваа непосакувана
практика во сивиот дел на македон-
4.2.17. Плата во коверт и во двете на- ската економија треба да се бара во
соки ригорозни контроли и санкции од
Уште од раните почетоци на тран- страна на Трудовата инспекција и на
зицијата, практиката на давање дел Управата за јавни приходи преку сил-
од платата „во коверт“ длабоко се но охрабрување на анонимните доја-
вкорени и егзистира веќе три деце- ви за повредените работнички права.
нии во сивиот дел на македонската

38 јули/август 2023