Page 11 - Elektronsko izdanie, april 2020

ПерсПектива

со учење, студирање, работа, при што на дел
Светската економија може да биде замрзната (сите изо- од возрасните вработени ќе им се даде мож-
лирани да седат дома) одреден временски период од 3, носта по свој избор да работат од дома. Еко-
максимум 6 месеци, но потоа веќе економската цена од номиите ќе мораат повторно да почнат со
таа неактивност ќе стане превисока. Ова ќе им стане на работа.
сите јасно најдоцна во јуни. Потоа, не многу подоцна,
во еден момент ќе мора да се реактивира економската како ќе помине макеДонската
активност низ координирани чекори на меѓународната 5економија низ сето ова?
Ќе има последици. Но, најпрвин неколку
заедница. Веројатно највозрасните ќе имаат ограничено релевантни факти. Прво, капацитетот на др-
време за движење, додека не се произведе вакцина, а жавава за помош на економијата е ограничен
сите останати со заштитни маски, ракавици, итн. ќе про- и е помал од оној на некои други земји. При-
должат со учење, студирање, работа, при што на дел од чините за нашиот мал маневарски простор во
возрасните вработени ќе им се даде можноста по свој вакви ситуации и начините за нивно елими-
избор да работат од дома. Економиите ќе мораат пов- нирање во иднина ќе треба систематски да се
торно да почнат со работа сецираат кога ќе помине кризата, но за тоа
потоа. Второ, најголемиот дел од населението
за да надомести, туку ќе продолжи да оди ед- има слаба отпорност на економските после-
наш, но економската загуба за ресторанот од дици од кризата. Оттаму не може да си доз-
сегашното неработење ќе остане ненадомес- воли премногу долго да не работи. Трето, дел
тена. Од социо-економски аспект најпогоде- од производствените капацитети, странските
ни ќе бидат сиромашните слоеви на општест- директни инвестиции кои вработуваат знача-
вото, особено во општествата каде што нема ен дел од населението кое живее надвор од
традиција на релативно издашна социјална Скопје, зависат од потезите на нивните ком-
заштита од страна на државата. пании мајки и тоа е процес надвор од контро-
ла на нашава држава.
До кога ќе трае и како Во вакви околности најважни се неколку
4ќе заврши кризава? работи. Се поаѓа од тоа дека ова е вонред-
Без разлика кој што ќе каже, никој не го но време и дека треба да се стават настрана
знае точниот одговор. Ситуацијата се мену- стандардните „орудија“, сѐ е дозволено за
ва од час во час и соодветно се менуваат и спас на националната економија. Ваквото
економските предвидувања. Но, одговорот сознание, придружено со храброст, е основа
на ова прашање не може да произлезе од за преземање нестандардни потези. Се дефи-
економските модели затоа што влезните пре- нираат јасни цели, на пример, дека ќе се обез-
тпоставки имаат премногу широк опсег на бедат апсолутно сите средства неопходни за
можности. Одговорот зависи од тоа колкава потребите на здравствениот систем на земја-
економска цена е подготвен светот да плати. ва и дека нема ниеден граѓанин на земјава да
Светската економија може да биде замрзна- биде оставен без некаков приход, што и да се
та (сите изолирани да седат дома) одреден случи. Овие јасни цели на наједноставен на-
временски период од 3, максимум 6 месе- чин комуницираат со народот, тој ја разбира
ци, но потоа веќе економската цена од таа ситуацијата. И се преземаат мерки при што се
неактивност ќе стане превисока. Ова ќе води сметка секој дел на општеството да пре-
им стане на сите јасно најдоцна во јуни. земе дел од товарот. На краток рок државата
Потоа, не многу подоцна, во еден мо- го спасува приватниот сектор, ја спасува еко-
мент ќе мора да се реактивира еко- номијата, а потоа на среден и долг рок при-
номската активност низ коорди- ватниот сектор ја спасува државата.
нирани чекори на меѓународната Плус, колку и да звучи парадоксално во мо-
заедница. Веројатно највозрас- ментов, оваа криза ќе го промени светот и ќе
ните ќе имаат ограничено вре- отвори шанси за македонската економија во
ме за движење, додека не се иднина. Ако сме доволно паметни и ако гле-
произведе вакцина, а сите даме малку подалеку кон иднината, во овој
останати со заштитни маски, период можеме да направиме потези што ќе
ракавици, итн. ќе продолжат ни овозможат тие шанси да ги искористиме.
(фото: зоран кардула)
април 2020 11