Page 6 - Ljupco_Momcite_od_Chicago

СВЕТ

Чиле − јавниот сектор беше соодветно
намален. Меѓу 1973 година и 1980 годи-
на, бројот на државните компании падна
од 300 на 24, а имаше големи кратења на
буџетите за инфраструктура, за дому-
вање, за образование и за социјално оси-
гурување. Но, потоа се намали инфлација-
та на едноцифрени бројки и се зголемија
стапките на инвестиции и извоз во Чиле.
И нееднаквоста почна нагло да расте.
„Момците од Чикаго“ веруваа дека сиро-
маштијата, која е поважна од нееднак-
воста, може да се искорени со раст.
Милтон Фридман ја измисли фразата
„чудото од Чиле“, но резултатите од ера-
та на Пиноче не изгледаа толку чудесно:
Неколку месеци пред државниот удар Салвадор Аљенде го постави Аугус- нобеловецот економист Амартија Сен
то Пиноче за главен командант на Армијата рече дека „т.н. ’монетаристички експери-
фото: https://mubi.com/ мент‘, кој траеше до 1982 година во своја-
та чиста форма, беше предмет на многу
почиваше сè друго. контроверзии, но малкумина тврдеа дека
До почетокот на 2000-тите години, по е успешен“. Во својата книга „Глад и јав-
повеќе од еден век просечни перформан- на акција“ од 1991 година, Сен нагласува
си, Чиле стана најбогатата земја во Латин- „неуспехот на монетаристичкиот експе-
ска Америка, надминувајќи го остатокот римент е што не доведе до одржливо и
од регионот во здравството, во образова- широко засновано зголемување на еко-
нието, во очекуваниот животен век и во номскиот просперитет“.
другите показатели за човечки развој на Како ретко која земја во Јужна Аме-
Обединетите нации. Чиле повеќе личеше рика, Чиле во неговото демократско вре-
на јужноевропска отколку на латиноаме- ме беше сведок на постојани протести и
риканска земја. Многумина зборуваа за крвави бунтови поради драматичното
„чилеанско чудо“. зголемување на нееднаквоста и фавори-
Сепак, тоа чудо е вкоренето во прво- зирањето на богатите. Неолибералниот
битниот грев: диктатура која систематски проект беше на издишување. Чилеанска-
ги прогонуваше, ги затвораше, ги мачеше, та економија остана зависна на два секто-
ги прогонуваше и ги убиваше своите про- ра – рибарството и бакарот. Дури 50 отсто
тивници. На 1 500 луѓе не им се знаат гро- од чиленскиот извоз отпаѓа на бакарот.
бовите. Најголемиот дел од нив беа фрла- Што остави ова економско правове-
ни од хеликоптери во Пацификот. рие од изминативе 50 години?, прашува
„Мислевме дека нееднаквоста, на професорката по емпириски правни сту-
крајот, ќе исчезне“, изјави пред неколку дии на Универзитетот во Кембриџ Антара
години за „Гардијан“ Ролф Лидерс, пот- Халдар.
сетувајќи се на своето време на чело на „Прогнозата не е добра. Со едната нога
чилеанската економија. Тој беше еден од веќе во гроб, преостанатите експоненти
„Момците од Чикаго“ кои ја поттикнаа на Чикашката школа би било добро да се
екстремната нееднаквост во Чиле. позанимаваат со нејзината почетна крва-
Дебелата книга на пазарно ориентира- ва приказна од Чиле. Ако суштинските
ни политики што тие ја составија, позната претпоставки на неолиберализмот нема-
како „Тула“ (El Ladrillo), стана план кој по- ат никаква сличност со резултатите од
ставува како треба да се води чилеанска- реалниот свет, економистите си должат
та економија. себеси – и пред сè на јавноста – да ја при-
„Тула“ ја дијагностицираше „наду- знаат неговата вистинска природа“, вели
ената држава“ како најголем проблем на таа.

ноември 2023 57